του Ιωάννη Κωνσταντόπουλου*
Το βιβλίο Η Τέταρτη Πολιτική Θεωρία (αγγλ. The Fourth Political Theory, ρωσικ. Четвертая политическая теория) του Αλεξάντρ Ντούγκιν που εκδόθηκε το 2009, υποστηρίζει ότι οι τρεις κύριες πολιτικές ιδεολογίες της Νεωτερικότητας (Φιλελευθερισμός, Κομμουνισμός, φασισμός) είναι πλέον ξεπερασμένες και επιχειρεί να διαμορφώσει
μία εντελώς νέα πολιτική θεωρία και ιδεολογία, την Τέταρτη Πολιτική Θεωρία. Αυτή η νέα θεωρία είναι επεξεργασμένη κυρίως από τον Αλεξάντρ Ντούγκιν, ώστε να γεμίσει το τωρινό ιδεολογικό κενό στην μετασοβιετική Ρωσία, παρέχοντάς της το απαραίτητο υπόβαθρο για να αναπτύξει εκ νέου φιλοδοξίες και ηγεμονική πολιτική πλανητικού τύπου.
Όμως στην ανάπτυξη της 4ης Π.Θ. εμπλέκονται και άλλοι στοχαστές, με σκοπό να δημιουργηθεί ένα αντίβαρο στην επελαύνουσα παγκοσμιοποίηση. Η 4η Π.Θ. μπορούμε να πούμε πως ευαγγελίζεται ένα είδος εθνικομπολσεβικισμού και αντι-νεοφιλελεύθερου διεθνισμού, που θα επιτευχθεί μέσω: της επιστροφής στις αιώνιες ανθρώπινες αξίες και την πνευματικότητα των ανθρώπινων κοινωνιών του παρελθόντος, την απόρριψη του κυρίαρχου πλέον φιλελευθερισμού και μοντερνισμού, αλλά και την επαναφορά του εθνοκεντρισμού. Η 4η Π.Θ. απορρίπτει τις τρεις διαφορετικές πολιτικές ιδεολογίες που διαμορφώθηκαν την σύγχρονη εποχή (20ος αιώνας), δηλαδή την (νέο)Φιλελεύθερη δημοκρατία, τον Μαρξισμό/Κομμουνισμό και τον φασισμό/ναζισμό, γιατί όπως διακηρύττει: η κυρίαρχη πρώτη έχει πλέον μεταβληθεί σε απειλή για τους λαούς του κόσμου και την ταυτότητα τους, ενώ οι δυο τελευταίες εκτός από ανελεύθερες, έχουν έτσι και αλλιώς αποτύχει πλήρως. Όμως θα χρησιμοποιήσει στοιχεία, που θα αντλήσει από τα συντρίμμια αυτών των τριών ιδεολογιών, παραμένοντας ωστόσο καινοτόμα και μοναδική.
Με την απόρριψη των τριών θεωριών της Νεωτερικότητας, (θεωρητικά πάντα) θα διαμορφωθεί μια πορεία σε ένα διαφορετικό παγκόσμιο μέλλον, με ηγέτιδα δύναμη την χώρα που θα υιοθετήσει την 4η Π.Θ. (Ρωσία), βγάζοντας τον πλανήτη από το τέλμα που (όπως υποστηρίζει) τον έχει οδηγήσει η παντοκρατορία του Φιλελευθερισμού, μέσω της παγκοσμιοποίησης, ορθώνοντας ανάστημα με τον κοινοτισμό και τις κοινωνίες της συνέχειας, απέναντι στον ατομικισμό και τις κοινωνίες της αλλαγής. Η προσέγγιση του Ντούγκιν σύμφωνα με τα δικά του γραπτά, είναι πως: »Η επεξεργασία της 4ης πολιτικής θεωρίας αρχίζει από κοινό σημείο τομής των διαφόρων αντιφιλελεύθερων πολιτικών θεωριών του παρελθόντος, δηλαδή του κομμουνισμού και των θεωριών του τρίτου δρόμου.
Έτσι φθάνουμε στον εθνικομπολσεβικισμό, ο οποίος αντιπροσωπεύει τον σοσιαλισμό, χωρίς τον υλισμό, τον αθεϊσμό, τον προοδευτισμό και τον μοντερνισμό (…) η κοινωνική δικαιοσύνη, η εθνική κυριαρχία και οι παραδοσιακές αξίες-πνευματικότητα είναι οι τρεις βασικές αρχές της 4ης πολιτικής θεωρίας (…) Το μόνο πράγμα στο οποίο επιμένουμε για τη δημιουργία ενός τέτοιου συμφώνου συνεργασίας είναι να θέσουμε κατά μέρος τις αντικομουνιστικές καθώς και τις αντιφασιστικές προκαταλήψεις μας. Αυτές οι προκαταλήψεις είναι τα όργανα στα χέρια των φιλελεύθερων και των παγκοσμιστών, με τα οποία κρατούν τους εχθρούς τους διηρημένους.
Έτσι πρέπει να απορρίψουμε τον αντικομουνισμό καθώς και τον αντιφασισμό. Και τα δύο είναι αντιεπαναστατικά εργαλεία στα χέρια της παγκόσμιας φιλελεύθερης ελίτ.» Επιπλέον η 4η Π.Θ. επιδιώκει να ενώσει τις διαιρεμένες αντιφιλελεύθερες πολιτικές δυνάμεις, καθώς και τις μεγάλες θρησκείες του κόσμου (Χριστιανισμός, Ιουδαϊσμός, Ισλαμισμός, Ινδουισμός), σε έναν αγώνα εναντίον της παγκοσμιοποίησης, καταδικάζοντας την αθεΐα και τον φυλετισμό, ώστε να διασφαλίσει την κοινωνική δικαιοσύνη και την εθνική κυριαρχία. Βέβαια κατά πόσο όλα τα ανωτέρω είναι εφικτά, είναι συζητήσιμο. Είναι πάντως αξιοσημείωτο, πως η 4η Π.Θ. έχει υπάρξει πηγή εμπνεύσεως για διάφορα πολιτικά κινήματα, που επιθυμούν να υπερβούν τις υπάρχουσες πολιτικές διχογνωμίες. Σε αυτά περιλαμβάνονται: την Αμερικανική αντιιμπεριαλιστική οργάνωση New Resistance και την Γαλλική αριστερή-εθνικιστική (left-nationalist) οργάνωση Égalité et Réconciliation, καθώς και διάφορα ακροδεξιά Ευρωπαϊκά κόμματα, κ.α. Τέλος το βιβλίο Η Τέταρτη Πολιτική Θεωρία, φαίνεται να αποτέλεσε έμπνευση για την Ρωσική πολιτική στην Ουκρανική κρίση!
Γεωπολιτικά η 4η Π.Θ. και ο αντιδυτικισμός που εκφράζει εφαρμόζεται με τον Ευρασιανισμό (αγγλ. Eurasianism, ρωσικ. Евразийство), ο οποίος φιλοδοξεί να οδηγήσει σε έναν πολυπολικό κόσμο (με την 4η Π.Θ. να λειτουργεί σαν το πολιτικό του πλαίσιο), μέσω της ανόδου των δυνάμεων και πολιτισμών της Ευρασίας (Ρωσία, Κίνα, Ινδία, Ιράν). Μέσα από την πολλαπλότητα κουλτουρών της Ευρασίας που συνυπάρχουν εκεί θα γίνει δυνατή η αντίσταση στην έως τώρα μοναδικότητα του Ατλαντισμού της Δύσης. Η χώρα που ευνοείται από την Ευρασιατική διαδικασία είναι η Ρωσία, για αυτό και δεν είναι τυχαίο πως ο κυριότερος σημερινός εκφραστής είναι ο Ρώσος Αλεξάντρ Ντούγκιν.
Το σύγχρονο Ευρασιατικό »κίνημα» έχει αρχίσει να λαμβάνει διεθνείς διαστάσεις (International Eurasianist Movement/IEM), αφού ο Ντούγκιν έχει δημιουργήσει δίκτυα υποστηρικτών αυτής της θεωρίας σε πολλές χώρες του κόσμου, ανάμεσα στις οποίες βρίσκονται η Τουρκία και η Ελλάδα. Βέβαια η ιδέα της Ευρασίας έχει της ρίζες της στον 19ο αιώνα, δηλαδή πολύ πριν γίνει εργαλείο της γεωπολιτικής, ο Ευρασιανισμός όμως έφτασε να δημιουργήσει Σχολή σε αυτήν την επιστήμη (σήμερα αποτελεί την μοναδική Ρωσική Σχολή σκέψης στην Γεωπολιτική, με τον γεωγράφο, οικονομολόγο, φιλόσοφο, ποιητή και πολιτικό Πιότρ Νικολάγιεβιτς Σαβιτσκι (Pyotr Nikolaevich Savitsky, 1895-1968), να είναι ένας από τους θεμελιωτές της θεωρίας του Ευρασιανισμού, την δεκαετία του ’20).
Ο Ευρασιανισμός ήρθε για να επισημάνει την πολιτιστική και πολιτική αυτονομία της γεωγραφικής περιοχής που απλώνεται ανάμεσα στον Ειρηνικό και τα Καρπάθια, την στιγμή μάλιστα που για ορισμένους κύκλους Ρώσων διανοουμένων του 19ου αιώνα, η Ρωσική εθνική ταυτότητα δεν είναι ούτε Ευρωπαϊκή, ούτε Ασιατική. Ο πυρήνας αυτής της γεωπολιτικής θεώρησης στην σύγχρονη εκδοχή της, διατυπώνει την άποψη ότι η Ρωσία δεν ανήκει ούτε στην Δύση, ούτε στην Ανατολή, αλλά είναι μία καθαρά Ευρασιατική χώρα, η οποία θα πρέπει μέσω της χερσαίας ισχύος που διαθέτει σαν μεγάλη (αυταρχική-Ορθόδοξη Χριστιανική) Χερσαία Δύναμη (Land Power), να εναντιωθεί στις Ατλαντικές (φιλελεύθερες-Προτεσταντικές/Καθολικές Χριστιανικές) Ναυτικές Δυνάμεις (Naval Powers) για να ελέγξει τον τεράστιο χώρο της Ευρασίας, μέσω της »έξωσης» των Αγγλοσαξόνων από την συγκεκριμένη περιοχή, διασφαλίζοντας ένα πολυπολικό κόσμο.
Αυτό θα μπορέσει να επιτευχθεί μέσω της ένωσης των λαών και πολιτισμών της Ευρασίας, υπό την ηγεσία της Μόσχας, παρέχοντας έτσι την ιδεολογική βάση για την δημιουργία της Ευρασιατικής Ένωσης.
Θα λέγαμε πως ο υπερεθνικός οργανισμός της Ευρασιατικής Ένωσης, σαν οργανωτική αποκρυστάλλωση του δόγματος του Ευρασιανισμού, προχωρά γοργά με την οικονομική ένωση της Ευρασίας, δημιουργώντας τις προϋποθέσεις μίας γενικότερης πολιτικής ένωσης κρατών. Έτσι η Ρωσία θα μετεξελιχθεί σε Ευρασιατική Ένωση, που θα είναι ένας μεγάλος χώρος ενωμένος γύρω από τον τεράστιο Ρωσικό πυρήνα, αποτελούμενος από τις μεγάλες επικράτειες των μετασοβιετικών χωρών, που θα επιβεβαιώνει τον εαυτό του ως ισχυρός πόλος στον πολυπολικό κόσμο. Αυτός ο πόλος θα γίνει ένα σημαντικό στοιχείο έλξης για διαφορετικές ευρωπαϊκές και ασιατικές χώρες. Με άλλα λόγια Ευρασιατισμός εισηγείται αρχικά την πολιτικοστρατιωτική ένωση των λαών του Τουράν (Heartland), στο πλαίσιο της πολιτικής δημιουργικότητας της 4ης Π.Θ. και της παγκόσμιας ισορροπίας των αυτοκρατοριών.
Με την σειρά του ο Ευρασιανισμός θα φέρει τον πολυπολισμό μέσω της σύναψης γενικότερων μη-δυτικών εναλλακτικών συμμαχιών (πχ. BRICS, Ευρασιατική Ένωση, Σύμφωνο της Σανγκάης, κτλ.) σε παγκόσμιο επίπεδο και δείγμα την τελεσφόρηση αυτών των σχεδίων θα είναι η επιτυχία της Ρωσικής πολιτικής στον μετασοβιετικό χώρο. Ακόμη είναι ενδιαφέρον πως ο Ευρασιανισμός στηρίζεται στο Χριστιανικό Ορθόδοξο δόγμα. Σχετικά με τον πολυπολικό κόσμο, αυτός γίνεται αντιληπτός από τον Ευρασιανισμό σε ένα ευρύτερο πολιτισμικό πλαίσιο, αφού θα έχει τόσους πόλους όσοι είναι και οι μεγάλοι πολιτισμοί του πλανήτη, καταργώντας την μονοπολική αυτοκρατορία του Ατλαντικού Δυτικού πόλου. Κατά συνέπεια ο Πολυπολισμός εναντιώνεται στις αξιώσεις του Δυτικού πολιτισμού (Ουνιβερσαλισμός), αποδομώντας την Δυτική ταυτότητα και απορρίπτοντας τον δεξιό εθνικισμό και τον αριστερό διεθνισμό, στην υπηρεσία της 4ης Π.Θ., επιφέροντας παράλληλα μια περιφερειακή ολοκλήρωση, αυστηρά στα όρια των πολιτισμικών συνόρων.
Ο Ευρασιανισμός λοιπόν ως αντίπαλον δέος του Ευρωατλαντισμού είναι ιδανικός για την πολυπολιτισμική Ρωσία, διότι αφομοιώνει και ενσωματώνει κράτη, λαούς, και πολιτισμούς. Αποτελεί την Ρωσική απάντηση στην Αμερικανική παγκοσμιοποίηση, αλλά και την Ευρωπαϊκή επέκταση και μελλοντική ομοσπονδιακή ολοκλήρωση της ΕΕ. Πάντως αυτό που ουσιαστικά προσπαθεί να κάνει, είναι να κτίσει έναν παγκόσμιο αντιδυτικό/αντιαμερικανικό συνασπισμό με σκοπό την διεκδίκηση της πλανητικής κυριαρχίας από την Ρωσία, όπως αντίστοιχα και η παγκοσμιοποίηση θέλει να κτίσει έναν Ευρωατλαντικό συνασπισμό για την διασφάλιση την παγκόσμια ηγεμονία της Δύσης.
Παρατηρούμε επομένως πως ο Ευρασιανισμός, ο Πολυπολισμός και η 4η Πολιτική Θεωρία, συγκροτούν μια πολύ ευρύτερη ιδεολογία, όμως αυτό δεν σημαίνει πως δεν πέφτουν σε αντιφάσεις. Για παράδειγμα, από την μια ο Ευρασιανισμός είναι κάτι το υπερεθνικό, από την άλλη η 4η Π.Θ. κηρύττει τον εθνοκεντρισμό σαν κάτι το ιερό, ενώ ο Πολυπολισμός θεωρεί επιβεβλημένη την ανάδειξη πολλών πόλων στο άναρχο διεθνές σύστημα, παραβλέπει όμως ότι αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε συγκρούσεις μεταξύ των ανερχόμενων πόλων, ακόμη ο Ευρασιανισμός θεωρεί την συνεργασία Ισλάμ-Ορθοδοξίας ως συμβατή με τα Ρωσικά γεωστρατηγικά συμφέροντα εις βάρος της Δύσεως, όμως αυτό ίσως να μην είναι τόσο εφικτό, αφού επεκτατικά και θεοκρατικά δόγματα όπως το Ισλάμ πολύ δύσκολα τιθασεύονται.
Αξιολογώντας περαιτέρω την ευρύτερη ιδεολογία που συγκροτούν η 4η Π.Θ. και ο Ευρασιανισμός, πρέπει να πούμε ότι η πρώτη δεν θα μπορέσει να καταβάλει τον φιλελευθερισμό της Δύσης, ο οποίος υπερισχύει στις ανεπτυγμένες ζώνες της Κεντρικής και Δυτικής Ευρώπης, αλλά και της Νοτιοανατολικής Ασίας, εκτός αν η παγκόσμια οικονομική κρίση οδηγήσει σε μια άνευ προηγουμένου κατάρρευση, οπότε και η 4η Π.Θ. θα βρει πρόσφορο έδαφος να αναπτυχθεί πέρα από το Heartland της Ευρασίας. Η 4η Π.Θ. έχει την τάση να έλκει ακραία στοιχεία, αφού ρέπει προς υπερβολικές θέσεις, όμως οι κατηγορίες περί νεοφασισμού είναι μάλλον παρατραβηγμένες. Επιπλέον κατά την γνώμη του γράφοντος ο Ευρασιανισμός μπορεί να υλοποιηθεί μόνο με κατάκτηση, διότι μπορεί να έχει απήχηση (όπως και η 4η Π.Θ.) μόνο στην Ρωσία και σε κάποιες από τις πρώην Σοβιετικές Δημοκρατίες.
Συν τοις άλλοις, ο Ευρασιανισμός ίσως επαναφέρει την θεωρία του Πανσλαβισμού με πλάγιο τρόπο, μια άκρως επικίνδυνη ιδεολογία για την γεωπολιτική θέση της Ελλάδος (αρκεί να έχουμε στο νου μας πως τα βόρεια σύνορά μας γειτνιάζουν με πάμπολλα Σλαβικά έθνη), ενώ ίσως ακόμα να είναι μια καπηλεία του Βυζαντίου! Τέλος, ειδικά ο Ευρασιανισμός δείχνει να παίρνει μια νεο-ιμπεριαλιστική χροιά, όπως φαίνεται στο βιβλίο »Τα θεμέλια της Γεωπολιτικής» του Αλεξάντρ Ντούγκιν, δικαιολογώντας έναν νέο Ρωσικό επεκτατισμό, όπως και να έχει όμως αυτό που κεντρίζει το ενδιαφέρον, είναι πως οι ιδέες του Ρώσου στοχαστή είναι καλά δομημένες.
Πηγές
1) Alexander Dugin, Η Τέταρτη Πολιτική Θεωρία, σελ. 21-38, 83-96, 115-117, 134-142, 233-239 (Αθήνα, Εκδόσεις Έσοπτρον, 2013).
2) Σωτήρης Δημόπουλος, Ο Αλέξανδρος Ντούγκιν για τον Ευρασιανισμό, τη Γεωπολιτική της Ξηράς και της Θάλασσας και τη θεωρία της Πολυπολικότητας, ιστοσελίδα sotiriosdemopoulos.blogspot.gr, 20 Ιανουαρίου 2015.
3) (συνέντευξη του Α. Ντούγκιν στον Δημήτρη Κωνσταντακόπουλο), Αλεξάντρ Ντούγκιν εφ’ όλης της γεωπολιτικής ύλης…, περιοδικό »Hellenic Nexus», Μάιος 2013, τεύχος 74, σελ. 66-69.
4) John B. Dunlop, Aleksandr Dugin’s Foundations of Geopolitics, (journal) Demokratizatsiya 12.1, Ιανουάριος 2004, σελ. 41-57.
5) Marlène Laruelle, Russo-Turkish Rapprochement through the Idea of Eurasia: Alexander Dugin’s Networks in Turkey, The Jamestown Foundation Occasional Paper, Απρίλιος 2008, σελ. 4, 7-11.
6) Faruk Akkan & Yaşar Niyazbayev, ‘I support neo-Eurasianism, not Ergenekon’, εφημερίδα Today’s Zaman, 29 Οκτώβριος 2008.
7) Άρης Ραβανός, Αλεξάντερ Ντούγκιν: O γκουρού του Πούτιν και η σχέση με τη ΧΑ, εφημερίδα Το Βήμα, 13 Απριλίου 2014.
8) Fyodor Lukyanov, Russia Sees Turkey Through Its Own Lens, ιστοσελίδα Αl-Μonitor, 14 Ιουλίου 2013.
9) Robert Coalson, New Greek Government Has Deep, Long-Standing Ties With Russian ‘Fascist’ Dugin, ιστοσελίδα Radio Free Europe/Radio Liberty, 28 Ιανουαρίου 2015.
10) Russia’s European supporters: In the Kremlin’s pocket, ιστοσελίδα The Economist, 14 Φεβρουαρίου 2015.
* Διεθνολόγος, νομικός, επιστημονικός συνεργάτης του ΕΛ.Κ.Ε.Δ.Α.
πηγή
https://ohifront.wordpress.com/2015/04/09/%CE%B5%CF%85%CF%81%CE%B1%CF%83%CE%B9%CE%B1%CE%BD%CE%B9%CF%83%CE%BC%CE%BF%CF%83-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CF%84%CE%B5%CF%84%CE%B1%CF%81%CF%84%CE%B7-%CF%80%CE%BF%CE%BB%CE%B9%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%B7-%CE%B8/
