Η εμφάνιση ενός ανεξάρτητου ουκρανικού κράτους δεν ήταν μόνο μια πρόκληση για όλους τους Ρώσους, που καλούνται να ξανασκεφτούν τη φύση της δικής τους πολιτικής και εθνοτικής ταυτότητας, αλλά και αντιπροσώπευε ζωτική γεωπολιτική υποχώρηση για το ρωσικό κράτος.
Η αποκήρυξη της ρωσικής αυτοκρατορικής ιστορίας, που κράτησε πάνω από 300 χρόνια, σήμανε την απώλεια μιας δυνητικά πλούσιας βιομηχανικής και αγροτικής οικονομίας και 52 εκατ. ατόμων, που είναι επαρκώς συγγενείς με τους Ρώσους από εθνοτική και θρησκευτική άποψη, ώστε να κάνουν τη Ρωσία ένα πραγματικό, μεγάλο και γεμάτο πεποίθηση αυτοκρατορικό κράτος.
Η ανεξαρτησία της Ουκρανίας στέρησε επίσης τη Ρωσία από την κυρίαρχη θέση της στη Μαύρη Θάλασσα, όπου η Οδησσός χρησίμευε ως η ζωτική πύλη της Ρωσίας για το εμπάργκο με τη Μεσόγειο και τον πέραν αυτής κόσμο.
Η απώλεια της Ουκρανίας ήταν κρίσιμης σημασίας από γεωπολιτική άποψη, γιατί μείωσε δραστικά τις γεωστρατηγικές επιλογές της Ρωσίας.
Ακόμη και χωρίς τα Βαλτικά κράτη και την Πολωνία, αν η Ρωσία διατηρούσε τον έλεγχο της Ουκρανίας, θα μπορούσε να επιδιώξει να είναι ο ηγέτης μιας ισχυρής ευρασιατικής αυτοκρατορίας, στην οποία η Μόσχα θα μπορούσε να κυριαρχεί πάνω στους μη Σλάβους στα νότια και στα νοτιοανατολικά της πρώην Σοβιετικής Ένωσης.
Όμως, χωρίς την Ουκρανία και τα 52 εκατ. των Σλάβων αδερφών της, οποιαδήποτε προσπάθεια της Μόσχας να ανοικοδομήσει την ευρασιατική αυτοκρατορία είναι πιθανό να αφήσει τη Ρωσία μόνη της και μπλεγμένη σε παρατεταμένες συγκρούσεις με τους μη Σλάβους που αφυπνίστηκαν εθνικά και θρησκευτικά, με τον πόλεμο στην Τσετσενία να είναι ίσως απλώς και μόνο το πρώτο παράδειγμα τέτοιων συγκρούσεων.
Επιπλέον, με δεδομένα τη μείωση του ποσοστού γεννήσεων στη Ρωσία και τα εκρηκτικά ποσοστά γεννήσεων στους Κεντροασιάτες, οποιαδήποτε νέα ευρασιατική αυτοκρατορία, που θα βασιζόταν καθαρά στη ρωσική δύναμη χωρίς την Ουκρανία, θα γινόταν αναπόφευκτα λιγότερο ευρωπαϊκή και περισσότερο ασιατική κάθε χρόνο που θα περνούσε.
Η απώλεια της Ουκρανίας δεν ήταν μόνο κρίσιμης
σημασίας από γεωπολιτική άποψη,
αλλά επίσης καταλυτική.
Οι ουκρανικές ενέργειες- η ανακήρυξη της ανεξαρτησίας
της Ουκρανίας το Δεκέμβριο του 1991, η επιμονή της
στις κρίσιμες δριαπραγματεύσεις στην Μπέλα Βέζα
να αντικατασταθεί η Σοβιετική Ένωση από μια
χαλαρότερη Κοινοπολιτεία Ανεξάρτητων Κρατών
και ιδιαίτερα, η ξαφνική, σχεδόν πραξικοπηματική
επιβολή ουκρανικής διοίκησης στις σοβιετικές
στρατιωτικές μονάδες που είναι σταθμευμένες
σε ουκρανικό έδαφος- εμπόδισαν την
Κοινοπολιτεία Ανεξάρτητων Κρατών
να γίνει απλώς μια άλλη ονομασία μιας
πιο συνομοσπονδιακής ΕΣΣΔ.
Η πολιτική αυτοδιάθεση της Ουκρανίας
παρέλυσε τη Μόσχα και αποτέλεσε παράδειγμα
το οποίο ακολούθησαν,
αν και αρχικά πιο δειλά,
οι άλλες σοβιετικές Δημοκρατίες.
Μετά από την απώλεια της κυρίαρχης θέσης
της στη Βαλτική θάλασσα η Ρωσία έχασε την
αντίστοιχη θέση της και στη Μαύρη Θάλασσα,
όχι μόνο λόγω της ανεξαρτησίας της Ουκρανίας,
αλλά επειδή τα νέα ανεξάρτητα κράτη του
Καυκάσου -η Γεωργία, η Αρμενία και το
Αζεμπαϊτζάν- ενίσχυσαν τις δυνατότητες της
Τουρκίας να αποκαταστήσει την επιρροή
που είχε στην περιοχή.
Πριν από το 1991, η Μαύρη Θάλασσα ήταν
το σημείο εκκίνησης για την προβολή της
ρωσικής ναυτικής δύναμης στη Μεσόγειο.
Στα μέσα της δεκαετίας του 1990, στη Ρωσία
απόμεινε μια μικρή λωρίδα ακτής στη
Μαύρη Θάλασσα και εξακολουθεί να είναι
άλυτη η διαμάχη της με την Ουκρανία σχετικά
με τα δικαιώματα αγκυροβόλησης στην
Κριμαία των υπολειμμάτων του σοβιετικού
στόλου της Μαύρης Θάλασσας, ενώ η
Ρωσία παρακολουθεί με εμφανή ενόχληση
κοινά νατοϊκά-ουκρανικά ναυτικά γυμνάσια
και ελιγμούς αποβίβασης και τον
αυξανόμενο ρόλο της Τουρκίας στην
περιοχή της Μαύρης Θάλασσας.
