AΠΟΛΛΩΝ, Ο ΠΡΟΑΓΓΕΛΟΣ ΤΟΥ ΙΗΣΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ Ο χρησμός του Απόλλωνος, τον οποίο η Αγία Αικατερίνη εξέφερε προς τους πενήντα σοφούς ρήτορες, είναι η μεγαλύτερη ομολογία προς το πρόσωπο του Ιησού Χριστού. ΧΡΙΣΤΟΣ ΕΣΤΙ Ο ΕΜΟΣ ΘΕΟΣ, διακηρύττει ο Απόλλων, φανερώνοντας ότι ο ίδιος και οι υπόλοιποι Ολύμπιοι είναι υπηρέτες του Χριστού! Ο συγκεκριμένος λόγος του Απόλλωνος καταγράφεται και στο κάτωθι χειρόγραφο από την Μονή Αγίας Αικατερίνης στο Σινά· στο χειρόγραφο αυτό αναφέρεται ότι ο χρησμός του Απόλλωνος απηγγέλθη από το Μαντείο των Δελφών. Μονή Σινά, κώδιξ 327, 15ος αι., φφ. 235β.

 

ΑΠΟΛΛΩΝ, Ο ΠΡΟΑΓΓΕΛΟΣ ΤΟΥ ΙΗΣΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ

Ο χρησμός του Απόλλωνος, τον οποίο η Αγία Αικατερίνη εξέφερε προς τους πενήντα σοφούς ρήτορες, είναι η μεγαλύτερη ομολογία προς το πρόσωπο του Ιησού Χριστού.

ΧΡΙΣΤΟΣ ΕΣΤΙ Ο ΕΜΟΣ ΘΕΟΣ, διακηρύττει ο Απόλλων, φανερώνοντας ότι ο ίδιος και οι υπόλοιποι Ολύμπιοι είναι υπηρέτες του Χριστού!

Ο συγκεκριμένος λόγος του Απόλλωνος καταγράφεται και στο κάτωθι χειρόγραφο από την Μονή Αγίας Αικατερίνης στο Σινά· στο χειρόγραφο αυτό αναφέρεται ότι ο χρησμός του Απόλλωνος απηγγέλθη από το Μαντείο των Δελφών.

Μονή Σινά, κώδιξ 327, 15ος αι., φφ. 235β.

ΧΡΗΣΜΟΣ ΤΟΥ ΑΠΟΛΛΩΝΟΣ ΔΟΘΕΙΣ ΕΝ ΔΕΛΦΟΙΣ ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΠΑΘΟΥΣ ΑΥΤΟΥ: ΕΙΣ ΜΕ ΒΙΑΖΕΤΑΙ ΟΥΡΑΝΙΟΣ ΦΩΣ. ΚΑΙ Ο ΠΑΘΩΝ ΘΕΟΣ ΕΣΤΙΝ. ΚΑΙ ΟΥ ΘΕΟΤΗΣ ΠΑΘΕΝ ΑΥΤΗ. ΑΜΦΩ ΓΑΡ ΒΡΟΤΟΣ ΟΜΩΣ ΚΑΙ ΑΜΒΡΟΤΟΣ. ΑΥΤΟΣ ΘΕΟΣ ΗΔΗ ΚΑΙ ΑΝΗΡ. ΠΑΝΤΑ ΦΕΡΩΝ ΠΑΡΑ ΠΑΤΡΟΣ, ΕΧΩΝ ΤΕ ΤΗΣ ΜΗΤΡΟΣ ΑΠΑΝΤΑ. ΠΑΤΡΟΣ ΜΕΝ ΕΧΩΝ ΖΩΟΝ,. ΑΛΚΗ ΜΗΤΡΟΣ ΔΕ, ΧΘΙΝΗΤΟΙ ΣΤΑΥΡΟΝ. ΤΑΦΟΝ, ΥΒΡΙΝ, ΑΝΙΑΤΟΥ, ΚΑΙ ΑΠΟ ΒΛΕΦΑΡΩΝ ΠΟΤΕ ΧΕΥΑ ΔΑΚΡΥΑ ΘΕΡΜΑ. ΠΕΝΤΕ ΔΕ ΧΙΛΙΑΔΑΣ ΕΚ ΠΕΝΤΕ ΠΥΡΡΩΝ ΚΟΡΕΣΑΙ. ΤΟ ΓΑΡ ΘΕΛΕΙΝ, ΑΒΡΟΤΟΣ ΕΛΚΕΙ. ΧΡΙΣΤΟΣ ΕΜΟΣ ΘΕΟΣ ΕΣΤΙΝ1. ΕΝ ΞΥΛΩ ΤΑΝΥΣΘΕΙΣ. ΩΣ ΘΑΝΕΝ ΕΚ ΤΑΦΗΣ, ΕΙΣ ΠΟΛΟΝ ΕΛΚΩΝ.

Δηλαδή:

Χρησμός του Απόλλωνος που δόθηκε στους Δελφούς περί του Χριστού και του Πάθους Του: Ένας ουράνιος με πιέζει, το φως, και αυτός είναι ο παθών θεός, και δεν υπέφερε η θεότητά του, διότι είναι συγχρόνως και τα δύο, θνητός και μη θνητός, ο ίδιος Θεός και άνθρωπος, φέρει τα πάντα από τον Πατέρα και έχει τα πάντα από την μητέρα. Την ζωή όμως από τον Πατέρα, έχοντας την σωματική δύναμη από μητέρα θνητή, (θα υποστεί) τον σταυρό, την ταφή, την ύβρη. Από τα βλέφαρά του κάποτε θα κυλήσουν δάκρυα θερμά. Πέντε χιλιάδες άνδρες θα χορτάσει από πέντε άρτους, διότι ήθελε να εξουσιάσει ως Θεός. Ο Χριστός είναι ο δικός μου Θεός, ο οποίος σταυρώθηκε σε ξύλο, αυτός που εξέπνευσε και από τον τάφο έλκει πολλούς στον ουρανό.

Ο επόμενος χρησμός του Απόλλωνος απηγγέλθη στους επτά Έλληνες σοφούς που συγκεντρώθηκαν στον ναό του Αγνώστου Θεού των Αθηνών. Σε ερώτησή τους προς τον Απόλλωνα σε ποιον μετά απ’ αυτόν ανήκει ο ναός, ο Απόλλων προφητεύει την Έλευση του Υιού και Λόγου του Θεού, αλλά και το όνομα της μητρός Αυτού Μαρίας.

ΣΥΝΑΧΘΕΝΤΕΣ ΔΕ ΟΙ ΣΟΦΟΙ ΕΙΠΟΝ ΤΩ ΑΠΟΛΛΩΝΙ. ΠΡΟΦΗΤΕΥΣΟΝ ΗΜΑΣ ΛΕΞΑΣ, Ω ΑΠΟΛΛΩΝ, ΤΙΝΟΣ ΜΕΤΑ ΣΕ ΔΟΜΟΣ ΟΥΤΟΣ ΕΣΤΑΙ; ΑΠΟΛΛΩΝ ΑΠΟΚΡΙΝΑΜΕΝΟΣ ΤΟΥΤΟΙΣ ΕΦΗ. «ΟΣΑ ΜΕΝ ΠΡΟΣ ΑΡΕΤΗΝ ΚΑΙ ΚΟΣΜΟΝ ΟΡΩΡΕ ΠΟΙΕΙΝ, ΠΟΙΕΙΤΕ. ΕΓΩ ΔΕ ΕΦΕΤΜΕΥΩ ΤΡΕΙΣ ΕΝΑ ΜΟΥΝΟΝ ΥΨΙΜΕΔΟΝΤΑ ΘΕΟΝ, ΟΥ ΛΟΓΟΣ ΑΦ, ΕΝ ΑΔΑΗ ΚΟΡΗ ΕΓΚΥΜΟΣ ΓΕΝΟΜΕΝΟΣ, ΕΝ ΑΠΑΝΤΙ ΚΟΣΜΩ ΩΣΠΕΡ ΠΥΡΦΟΡΟΝ ΤΟΞΟΝ ΔΙΑΔΡΑΜΩΝ ΑΛΙΕΥΣΕΙ ΤΟΥΣ ΑΝΘΡΩΠΟΥΣ ΩΣΠΕΡ ΙΧΘΥΑΣ ΒΥΘΟΥ ΕΚ ΤΗΣ ΑΠΙΣΤΙΑΣ, ΟΥΣ ΚΑΙ ΖΩΓΡΗΣΑΣ ΠΑΤΡΙ ΠΡΟΣΑΞΕΙ ΔΩΡΟΝ. ΜΑΡΙΑ ΔΕ ΤΟΥΝΟΜΑ ΑΥΤΗΣ». ΚΑΙ ΤΑΥΤΑ ΠΡΟΦΗΤΕΥΣΑΣ ΑΠΟΛΛΩΝ ΕΙΠΕ.

Δηλαδή:

Συγκεντρωμένοι δε οι σοφοί είπαν προς τον Απόλλωνα: «προφήτευσε σ’ εμάς προφήτη Απόλλωνα, τίνος μετά από σένα θα είναι ο οίκος αυτός;» Αποκρινόμενος ο Απόλλων προς αυτούς είπε: «Όσα σχετικά με την αρετή και την κοσμιότητα έχει παρακινηθεί να κάνει, πράττετε και σεις. Εγώ δε προφητεύω έναν μόνον τρισυπόστατο Θεό εκτεινόμενο εις τα ύψη, του οποίου ο ανείπωτος Λόγος αφού κυοφορηθεί σε κόρη ανυποψίαστη, όπως ακριβώς το πυρφόρο τόξο, θα αιχμαλωτίσει όλον γενικώς τον κόσμο όπως ακριβώς τους ιχθείς από το βάθος της απιστίας. Δώρο θα τον προσφέρει εις τον Πατέρα. Μαρία δε το όνομα αυτής».

Κώδιξ Thomas Roe 5, φφ. 151β, 152α, Οξφόρδη, Bodleian Library.

Πάνω, ο χρησμός του Απόλλωνος περί της κυοφορίας του Λόγου του Θεού από την Παρθένο Μαρία, σε χειρόγραφο της Βιβλιοθήκης της Οξφόρδης. Κάτω, ο ίδιος χρησμός, σε χειρόγραφο της Βιβλιοθήκης του Βατικανού.

Κώδιξ Vat. Gr. 1198, φ. 65β, 17ος αι. Βατικανό, Biblioteca Apostolica Vaticana.

Ο Απόλλων προφητεύει έναν μόνον τρισυπόστατο Θεό και προαναγγέλλει την γέννηση του Υιού Του από Κόρη ανυποψίαστη, της οποίας το όνομα είναι Μαρία.

Στον χρησμό που ακολουθεί, ο Απόλλων διακηρύττει επιπλέον ότι ο ίδιος και οι υπόλοιποι Ολύμπιοι είναι ένα μικρό μέρος των αγγέλων του Θεού!

Ο μείζονος σημασίας αυτός χρησμός καταγράφηκε από τον Φιρμιανό Λακτάντιο στο έργο του Divinae Institutiones. Τα χειρόγραφα που ακολουθούν με την καταγραφή αυτή προέρχονται από τον κώδικα Plut. 21.3 του 15ου αιώνα, της Λαυρεντιανής Βιβλιοθήκης της Φλωρεντίας.

Κώδιξ Plut. 21.3, 15ος αι., φφ. 9β, 10α, Φλωρεντία, Biblioteca Laurenziana.

De testimonio appollinis c vii:

APOLLO enim quem preter ceteros diuinum maximeq; fatidicum existimant colophone respondens quod delphis credo emigrauerat amenitate asiae ductus querenti quis eet aut quit eet omnino deus. Respondit xx et uno versibus quorum hoc principiu est: ΑΥΤΟΦΥΗΣ, ΑΔΙΔΑΚΤΟΣ, ΑΜΗΤΩΡ, ΑΣΤΥΦΕΛΙΚΤΟΣ, ΟΥΝΟΜΑ ΜΗΔΕ ΛΟΓΩ ΧΩΡΟΥΜΕΝΟΣ, ΕΝ ΠΥΡΙ ΝΑΙΩΝ, ΤΟΥΤΟ ΘΕΟΣ. ΜΙΚΡΗ ΔΕ ΜΕΡΙΣ ΘΕΟΥ ΑΓΓΕΛΟΙ ΗΜΕΙΣ.

Δηλαδή:

Η μαρτυρία του Απόλλωνος, κεφ. 7:

Ο Απόλλων, ο οποίος πράγματι θεωρούν ότι είναι θεϊκότερος όλων των άλλων, και ιδιαίτερα προφητικός με τους χρησμούς του στην Κολοφώνα -υποθέτω ότι επειδή παρακινήθηκε από την ομορφιά της Ασίας μετακινήθηκε από τους Δελφούς- σε κάποιον που ρώτησε ποιος ήταν ο ίδιος, ή ποιος τελικά ήταν ο Θεός, απάντησε με είκοσι έναν στίχους, εκ των οποίων αυτή είναι η αρχή: «Αυτοδημιούργητος, αδίδακτος, χωρίς μητέρα, ακλόνητος, χωρίς να χωράει το όνομά του σε ανθρώπινο λόγο, πύρινος αιώνιος, αυτό είναι ο Θεός· μικρό δε μέρος του Θεού άγγελοι είμεθα εμείς». (Λακτάντιος, Divinae Institutiones, βιβλ. 1, κεφ. 7)

O χρησμός του Κλαρίου Απόλλωνος από την έκδοση

Σιβυλλιακοί Χρησμοί (Παρίσι, 1599).

Ο ανωτέρω χρησμός του Απόλλωνος, όπως καταγράφει ο Λακτάντιος, αποτελείται συνολικά από είκοσι έναν στίχους. Από αυτούς τους στίχους, ο Λακτάντιος περιλαμβάνει στο έργο του μόνον τους τρεις τελευταίους.

Η ολοκληρωμένη εκδοχή του μοναδικού αυτού χρησμού περιέχεται σε δύο μεγάλες συλλογές χρησμών. Η πρώτη είναι η Μαντική Ανθολογία που συνετάχθη τον 13ο μ.Χ. αιώνα από τον σπουδαίο Βυζαντινό λόγιο Μάξιμο Πλανούδη. Η Ανθολογία αυτή εκδόθηκε το 1890 από τον E. Cougny στο Παρίσι και αποτελεί μέρος ενός ευρύτερου έργου του Πλανούδη με τίτλο «Περί γραμματικής, περί συντάξεως», το οποίο είναι μία συλλογή 2400 επιγραμμάτων που περιέχονται σε 15000 στίχους, γνωστό με την ονομασία Anthologia Planoudea (Πλανούδια Ανθολογία). Η δεύτερη συλλογή που περιέχει τον ολοκληρωμένο χρησμό του Απόλλωνος έχει τίτλο Ανέκδοτοι χρησμοί των ελληνικών θεών και εκδόθηκε το 1889 από τον Γερμανό καθηγητή του πανεπιστημίου της Λειψίας, Karl Buresh. Ας εξακριβώσουμε, λοιπόν, μέσα από αυτές τις δύο πηγές την ολοκληρωμένη έκδοση του χρησμού:

ΘΕΟΦΙΛΟΥ ΤΙΝΟΣ ΕΡΩΤΗΣΑΝΤΟΣ ΤΟΝ ΑΠΟΛΛΩΝΑ, ΣΥ ΕΙ ΘΕΟΣ, Η ΑΛΛΟΣ; ΕΧΡΗΣΕΝ ΟΥΤΩΣ. «ΕΣΘ’ ΥΠΕΡ ΟΥΡΑΝΙΟΥ ΚΥΤΕΟΣ ΚΑΘΥΠΕΡΘΕ ΛΕΛΟΓΧΩΣ ΦΛΟΓΜΟΣ ΑΠΕΙΡΕΣΙΟΣ ΚΙΝΟΥΜΕΝΟΣ, ΑΠΛΕΤΟΣ ΑΙΩΝ. ΕΣΤΙ Δ’ ΕΝΙ ΜΑΚΑΡΕΣΣΙΝ ΑΜΗΧΑΝΟΣ, ΕΙ ΜΗ ΕΑΥΤΟΝ ΒΟΥΛΑΣ ΒΟΥΛΕΥΣΗΣΙ ΠΑΤΗΡ ΜΕΓΑΣ, ΩΣ ΕΣΙΔΕΣΘΑΙ. ΕΝΘΑ ΚΕΝ ΟΥΤ’ ΑΙΘΗΡ ΦΕΡΕΙ ΑΣΤΕΡΑΣ ΑΓΛΑΟΦΕΓΓΕΙΣ, ΟΥΤΕ ΣΕΛΗΝΑΙΗ ΛΙΓΥΦΕΓΓΕΤΙΣ ΑΙΩΡΕΙΤΑΙ. ΟΥ ΘΕΟΣ ΑΝΤΙΑΕΙ ΚΑΤ’ ΑΤΑΡΠΙΤΟΝ, ΟΥΔ’ ΕΓΩ ΑΥΤΟΣ ΑΚΤΙΣΙΝ ΣΥΝΕΩΝ ΕΠΙΚΙΔΝΑΜΑΙ, ΑΙΘΕΡΟΔΙΝΗΣ, ΑΛΛΑ ΠΕΛΕΙ ΠΥΡΣΟΙΟ ΘΕΟΥ ΠΕΡΙΜΗΚΕΤΟΣ ΑΥΛΩΝ, ΕΡΠΩΝ ΕΙΛΙΓΔΗΝ, ΡΟΙΖΟΥΜΕΝΟΣ. ΟΥ ΜΕΝ ΕΚΕΙΝΟΥ ΑΨΑΜΕΝΟΣ ΠΥΡΟΣ ΑΙΘΕΡΙΟΥ ΔΑΙΣΕΙΕ ΤΙΣ ΗΤΟΡ. ΟΥ ΓΑΡ ΕΧΕΙ ΔΑΙΕΙΝ, ΑΖΗΧΕΙ Δ’ ΕΝ ΜΕΛΕΔΗΘΜΩ ΑΙΩΝ ΑΙΩΣΙΝ ΕΠΙΜΙΓΝΥΤΑΙ ΕΚ ΘΕΟΥ ΑΥΤΟΥ. ΑΥΤΟΦΥΗΣ, ΑΔΙΔΑΚΤΟΣ, ΑΜΗΤΩΡ, ΑΣΤΥΦΕΛΙΚΤΟΣ, ΟΥΝΟΜΑ ΜΗΔΕ ΛΟΓΩ ΧΩΡΟΥΜΕΝΟΣ, ΕΝ ΠΥΡΙ ΝΑΙΩΝ, ΤΟΥΤΟ ΘΕΟΣ. ΜΙΚΡΗ ΔΕ ΜΕΡΙΣ ΘΕΟΥ ΑΓΓΕΛΟΙ ΗΜΕΙΣ.

Όταν κάποιος Θεόφιλος ρώτησε τον Απόλλωνα, «Εσύ είσαι Θεός ή άλλος;» χρησμοδότησε ως εξής: «Ευρίσκεται άνω του ουρανίου θόλου φλόγα άπειρη, άπλετος αιώνας. Είναι ανερμήνευτος μεταξύ των μακαρίων, εάν δεν αποφασίσει με δική του βούληση ο μέγας Πατέρας να γίνει αντιληπτός· εκεί μάλλον ούτε ο αιθέρας φέρει περίλαμπρα αστέρια, ούτε η σελήνη με την διαπεραστική της λάμψη αιωρείται. Δεν φανερώνεται ο Θεός σε κάποια οδό, ούτε εγώ ο ίδιος εξαπλώνομαι με ακτίνες παρευρισκόμενος με αυτόν, ως στροβιλισμός αιθέρος, αλλά πλησιάζει ο ατελείωτος δρόμος του πυρφόρου Θεού, κινούμενος περιστροφικά με έντονο ήχο. Ούτε, αν πλησιάσει κάποιος αυτόν που είναι αιθέριο πυρ, είναι δυνατόν να καεί η καρδία του· διότι (η θεία φλόγα) δεν καταστρέφει· με ακατάπαυστη μελωδία ο αιώνας αναμιγνύεται με τους αιώνες από Αυτόν τον Θεό. Αυτοδημιούργητος, αδίδακτος, χωρίς μητέρα, ακλόνητος, όνομα που δεν εκφέρεται με ανθρώπινο λόγο, κατοικεί εις το πυρ· αυτό είναι ο Θεός· μικρό δε μέρος του Θεού, άγγελοι είμεθα εμείς».

α. Karl Buresh, Ανέκδοτοι χρησμοί των ελληνικών θεών, v, σελ. 55.

β. Μαντική Ανθολογία (Μάξιμου Πλανούδη), επίγρ. 140.

Σύμφωνα με τον μοναδικό αυτό χρησμό του Απόλλωνος, ο Θεός είναι ανερμήνευτος για τους ανθρώπους εάν ο ίδιος δεν αποφασίσει να γίνει αντιληπτός. Είναι αυτοδημιούργητος, είναι άρρητος, κατοικεί εις το πυρ, ενώ οι Ολύμπιοι είναι ένα μικρό μέρος Αυτού. Eίναι άγγελοί Του!

Η αυθεντικότητα αλλά και η αρχαιότητα αυτού του χρησμού, εκτός από την μαρτυρία του ίδιου του Λακτάντιου, εξακριβώνεται και από την σπανιότητα, την αρχαιότητα και την δυναμική των λέξεων που χρησιμοποιούνται.

Συγκεκριμένα οι λέξεις, ΜΕΛΕΔΗΘΜΩ, ΛΙΓΥΦΕΓΓΕΤΙΣ, ΔΑΙΣΕΙΕ, ΕΙΛΙΓΔΗΝ, ΡΟΙΖΟΥΜΕΝΟΣ, ΚΥΤΕΟΣ, ΣΥΝΕΩΝ, ΕΠΙΚΙΔΝΑΜΑΙ και ΑΙΘΕΡΟΔΙΝΗΣ, δεν συναντώνται σε κανένα άλλο σύγγραμμα της αρχαίας ελληνικής γραμματείας, αλλά ούτε και στην μετά Χριστόν γραμματεία! Επιπλέον η λέξη ΑΓΛΑΟΦΕΓΓΕΙΣ χρησιμοποιείται μόνο από τις Σίβυλλες, η λέξη ΕΣΙΔΕΣΘΑΙ απαντάται μόνον στον Απολλώνιο τον Ρόδιο και τον Ευριπίδη, και η λέξη ΑΤΑΡΠΙΤΟΝ χρησιμοποιείται μόνο από τον Όμηρο και τον Παρμενίδη2. Διά της γλωσσολογικής αυτής διείσδυσης στον χρησμό αποκλείεται κάθε ενδεχόμενο πλαστογράφησής του κατά την μετά Χριστόν εποχή.Η πολύπτυχη, βαθυνόητη και εμβριθής γλώσσα του Απόλλωνος είναι διαποτισμένη με τόση πνευματικότητα, ώστε λάμπει απλά και μόνον διά της παρουσίας της. Ο μοναδικός αυτός χρησμός απηγγέλθη για πρώτη φορά από το μαντείο του Απόλλωνος στην Κλάρο της Κολοφώνος, στα παράλια της Ιωνίας.

Ο ναός του Απόλλωνος στην Κλάρο. Κάτω, υπόγειος θάλαμος του μαντείου.

Στο μαντείο της Κλάρου είχαν την έδρα τους δύο Σίβυλλες που έζησαν σε διαφορετικές χρονικές περιόδους και ήταν απόγονοι δύο διάσημων Ελλήνων προφητών.

Η πρώτη ήταν η Σίβυλλα η Κολοφωνία, η οποία ονομαζόταν Λάμπουσα και ήταν απόγονος του μάντη Κάλχα.

Η δεύτερη Σίβυλλα, που ήταν και η αρχαιότερη, ήταν η Μαντώ η οποία απεκαλείτο και Σίβυλλα Θεσσαλή. Η Μαντώ έζησε πριν από τον Τρωικό πόλεμο, ήταν κόρη του τυφλού μάντη Τειρεσία και σύμφωνα με μία παράδοση ήταν αυτή που ίδρυσε το μαντείο του Απόλλωνος στην Κλάρο3. Ο τυφλός πατέρας της ήταν αυτός που προανήγγειλε στους Αχαιούς την νικηφόρα εκστρατεία κατά της Τροίας. Πολύ κοντά στην Κλάρο βρίσκεται η Μίλητος, η σπουδαιότερη πόλη της Ιωνίας αλλά και όλης της Ελλάδας πριν από την ακμή των Αθηνών. Στην πόλη αυτή, που ήταν πανάρχαια αποικία των Κρητών, ιδρύθηκε το πρώτο Πανεπιστήμιο του κόσμου, η περίφημη πολυτεχνική και φιλοσοφική σχολή της Μιλήτου, με πρωτεργάτες τον Θαλή τον Μιλήσιο, τον πατέρα της Γεωμετρίας και της μαθηματικής αποδείξεως, και τους μαθητές του Αναξίμανδρο και Αναξιμένη. Σε μικρή απόσταση νοτίως της Μιλήτου, στην πόλη Δίδυμα, υπήρχε ο ναός του Διδυμαίου Απόλλωνος, ο οποίος μαζί με τον ναό της Αρτέμιδος στην Έφεσσο ήταν οι δύο μεγαλύτεροι ναοί του αρχαίου ελληνικού κόσμου.

Από το μαντείο του Διδυμαίου Απόλλωνος προέρχονται τρεις ιδιαίτερα σημαντικοί χρησμοί, εκ των οποίων οι δύο καταγράφηκαν από τον Φιρμιανό Λακτάντιο στις αρχές του 4ου μ.Χ. αιώνα. Οι τρεις αυτοί χρησμοί περιέχονται επίσης στη Μαντική Ανθολογία του Μάξιμου Πλανούδη, στην οποία έχουμε ήδη προαναφερθεί. Στον πρώτο από αυτούς τους χρησμούς, ο Απόλλων διακηρύττει την αθανασία της ψυχής του ανθρώπου ως αποτέλεσμα της Πρόνοιας του Θεού!

ΨΥΧΗ ΜΕΝ ΜΕΧΡΙΣ ΟΥ ΔΕΣΜΟΙΣ ΠΡΟΣ ΣΩΜΑ ΚΡΑΤΕΙΤΑΙ, ΦΘΑΡΤΑ ΝΟΟΥΣΑ ΠΑΘΗ, ΘΝΗΤΑΙΣ ΑΛΓΗΔΟΣΙΝ ΕΙΚΕΙ. ΗΝΙΚΑ Δ’ ΑΥΤΕ ΛΥΣΙΝ ΒΡΟΤΕΗΝ ΜΕΤΑ ΣΩΜΑ ΜΑΡΑΝΘΕΝΩΚΙΣΤΗΝ ΕΥΡΗΤΑΙ, ΕΣ ΑΙΘΕΡΑ ΠΑΣΑ ΦΟΡΕΙΤΑΙ, ΑΙΕΝ ΑΓΗΡΑΟΣ ΟΥΣΑ, ΜΕΝΕΙ Δ’ ΕΣ ΠΑΜΠΑΝ ΑΤΕΙΡΗΣ. ΠΡΩΤΟΓΟΝΟΣ ΓΑΡ ΤΟΥΤΟ ΘΕΟΥ ΔΙΕΤΑΞΕ ΠΡΟΝΟΙΑ.

Η ψυχή μέχρι τότε που συγκρατείται από τα δεσμά του σώματος, αντιλαμβανόμενη τα φθαρτά πάθη, υποχωρεί στους θνητούς πόνους. Όταν όμως αυτή, μετά την διάλυση του σώματος, βρει την απελευθέρωση, μεταφέρεται ολόκληρη στον αιθέρα και υπάρχει εκεί παντοτινή χωρίς να γηράσκει· μένει δε γενικά ακαταπόνητη. Η πρωτόγονη Πρόνοια του Θεού το διέταξε τούτο.

(Μαντική Ανθολογία Μάξιμου Πλανούδη, τομ. 3, επίγρ. 126)

Ο ναός του Απόλλωνος στα Δίδυμα της Μιλήτου, ο μεγαλύτερος ναός του αρχαίου ελληνικού κόσμου. Πάνω αριστερά, μερική αποκατάσταση σε σχέδιο του Knackfuss. Η μνημειακή πύλη που εικονίζεται στο βάθος είχε ύψος 14 μέτρα και, όπως γράφει με έμφαση ο Gruben, «είναι τόσο τεράστια, ώστε κάτω από το υπέρθυρο θα χωρούσε ένα κίονας του Παρθενώνα μαζί με τον θριγκό του». Οι δύο παραστάδες αυτής της πύλης, δηλαδή οι δύο πλαϊνές κολόνες της, ήταν δύο ογκόλιθοι που ζύγιζαν 70 τόνους έκαστος! Οι δύο αυτοί ογκόλιθοι, συνεχίζει ο Gruben, «έχουν μήκος 14 μ., βάρος 70 τόνων, και πρόκειται για τους μεγαλύτερους ογκόλιθους που φορτώθηκαν σε πλοίο, μεταφέρθηκαν και μετακινήθηκαν ποτέ στην αρχαιότητα!» (Gruben, Ιερά και ναοί των αρχαίων Ελλήνων, σελ. 414). Πίσω ακριβώς από την μνημειακή πύλη υπήρχε η αίθουσα του μαντείου του Απόλλωνος, στην οποία είχαν πρόσβαση μόνον οι ιερείς. Οι πιστοί είχαν πρόσβαση μόνο στον πρόναο· εκεί ελάμβαναν τους χρησμούς του Απόλλωνος από τον μάντη-ιερέα, ο οποίος τους απήγγελλε στεκούμενος στην είσοδο της «ιερής πύλης». Πάνω δεξιά, εικονίζεται η εγκάρσια τομή του ναού και, κάτω, η κατά μήκος τομή σε σχέδια των A. Thomas και J. Penel (από το έργο Milet et Le Golfe Latmique, Παρίσι, 1877). Το μήκος του ναού μαζί με την βάση του ήταν 118,34 μ., το πλάτος 60,13 μ., το ύψος των κιόνων 19,70 μ. και το συνολικό ύψος έφθανε τα 34 μ.!

Το μαντείο του Απόλλωνος στα Δίδυμα της Μιλήτου.

Οι επόμενοι δύο χρησμοί από το μαντείο του Απόλλωνος στα Δίδυμα της Μιλήτου, καταγράφηκαν από τον Λακτάντιο στα έργα του De Ira Dei και Divinae Institutiones αντίστοιχα. Στον πρώτο από αυτούς τους χρησμούς εξυμνείται ο ένας Βασιλέας Θεός και Γεννήτορας των πάντων.

ΕΙΔΕ ΘΕΟΝ ΒΑΣΙΛΗΑ ΚΑΙ ΓΕΝΝΗΤΗΡΑ ΠΡΟΠΑΝΤΩΝ,ΟΝ ΤΡΕΜΕΤΑΙ ΚΑΙ ΓΑΙΑ, ΚΑΙ ΟΥΡΑΝΟΣ, ΗΔΕ ΘΑΛΑΣΣΑ, ΤΑΡΤΑΡΕΟΙ ΤΕ ΜΥΧΟΙ, ΚΑΙ ΔΑΙΜΟΝΕΣ ΕΚΦΡΙΤΤΟΥΣΙΝ.

Γνώρισε τον Βασιλέα Θεό και Γεννήτορα των πάντων,τον οποίον τρέμει η γη, και ο ουρανός, ακόμη και η θάλασσα, και φρίττουν τα βάθη των ταρτάρων και οι δαίμονες.

α. Λακτάντιος, De Ira Dei, κεφ. 23

β. Μαντική Ανθολογία Μάξιμου Πλανούδη, τομ. 3, επίγρ. 128.

Στον τρίτο χρησμό από το μαντείο των Διδύμων, ο Απόλλων προαναγγέλλει την σταύρωση του Θεανθρώπου από Χαλδαίους κριτές. Το χειρόγραφο που ακολουθεί είναι απόσπασμα από το έργο του Λακτάντιου Divinae Institutiones και προέρχεται από την Λαυρεντιανή Βιβλιοθήκη της Φλωρεντίας.

alt

Κώδιξ Plut. 21.3, 15ος αι., φ. 121β, Φλωρεντία, Biblioteca Laurenziana.

ΘΝΗΤΟΣ ΕΗΝ ΚΑΤΑ ΣΑΡΚΑ, ΣΟΦΟΣ ΤΕΡΑΤΩΔΕΣΙΝ ΕΡΓΟΙΣ, ΑΛΛ’ ΥΠΟ ΧΑΛΔΑΙΩΝ ΚΡΙΤΩΝ ΟΠΛΟΙΣ ΣΥΝΑΛΩΘΕΙΣ, ΓΟΜΦΟΙΣ ΚΑΙ ΣΚΟΛΟΠΕΣΣΙ ΠΙΚΡΗΝ ΑΝΕΠΛΗΣΕ ΤΕΛΕΥΤΗΝ.

Ήταν θνητός κατά την σάρκα, σοφός σε ασύλληπτα έργα, αλλά αφού συνελήφθη πό Χαλδαίους κριτές με όπλα, με καρφιά και πασσάλους ολοκλήρωσε το πικρό τέλος.

α.Λακτάντιος, Divinae Institutiones, βιβλ. 1, κεφ. 7

β. «Μαντική Ανθολογία» Μάξιμου Πλανούδη, τομ. 3, επίγρ. 125

Ο ανωτέρω χρησμός διεσώθη και από τον νεοπλατωνικό φιλόσοφο Πορφύριο (232-304 μ.Χ.), ο οποίος τον περιέλαβε στον επίλογο του έργου του Περί της εκ λογίων φιλοσοφίας. Ο Πορφύριος δεν αναφέρει ποιος εξέφερε τον χρησμό, καταγράφει όμως ότι οι Ολύμπιοι θεοί αποδέχονται τον Ιησού Χριστό και τον μνημονεύουν με λόγια ωραιότατα!

ΤΟΝ ΓΑΡ ΧΡΙΣΤΟΝ ΟΙ ΘΕΟΙ ΕΥΣΕΒΕΣΤΑΤΟΝ ΑΠΕΦΗΝΑΝΤΟ ΚΑΙ ΑΘΑΝΑΤΟΝ ΓΕΓΟΝΟΤΑ, ΕΥΦΗΜΩΣ ΤΕ ΑΥΤΟΥ ΜΝΗΜΟΝΕΥΟΥΣΙ.

Διότι οι θεοί φανέρωσαν ότι ο Χριστός έχει υπάρξει ευσεβέστατος και αθάνατος, και με ωραιότατα λόγια αυτόν μνημονεύουν.

(Πορφύριος, Περί της εκ λογίων φιλοσοφίας, επίλογος)

Στο ίδιο έργο, ο Πορφύριος διασώζει έναν ακόμη χρησμό, διά του οποίου ο Απόλλων εξυμνεί τον «Άρρητο Πατέρα» της δημιουργίας:

ΑΘΑΝΑΤΩΝ ΑΡΡΗΤΕ ΠΑΤΗΡ, ΑΙΩΝΙΕ, ΜΥΣΤΑ, ΚΟΣΜΩΝ ΑΜΦΙΔΡΟΜΩΝ ΕΠΟΧΟΥΜΕΝΕ ΔΕΣΠΟΤΑ ΝΩΤΟΙΣ ΑΙΘΕΡΙΟΙΣ, ΑΛΚΗΣ ΙΝΑ ΣΟΙ ΜΕΝΟΣ ΕΣΤΗΡΙΚΤΑΙ ΠΑΝΤ’ ΕΠΙΔΕΡΚΟΜΕΝΩ ΚΑΙ ΑΚΟΥΟΝΤ’ ΟΥΑΣΙ ΚΑΛΟΙΣ, ΚΛΥΘΙ ΤΕΩΝ ΠΑΙΔΩΝ, ΟΥΣ ΗΡΟΣΑΣ ΑΥΤΟΣ ΕΝ ΩΡΑΙΣ. ΣΗ ΓΑΡ ΥΠΕΡ ΚΟΣΜΟΝ ΤΕ ΚΑΙ ΟΥΡΑΝΟΝ ΑΣΤΕΡΟΕΝΤΑΧΡΥΣΗ ΥΠΕΡΚΕΙΤΑΙ ΠΟΛΛΗ ΑΙΩΝΙΟΣ ΑΛΚΗ, ΗΣ ΥΠΕΡΗΩΡΗΣΑΙ ΟΡΙΝΩΝ ΦΩΤΙ ΣΕΑΥΤΟΝ…

Άρρητε πατέρα των αθανάτων, αιώνιε μύστη, Δέσποτα που περιφέρεσαι στους κόσμους που περιτρέχουν επάνω στην ράχη των αιθέρων, όπου η δύναμη έχει στηριχτεί σ’ εσένα, ο οποίος βλέπεις τα πάντα και ακούς με αυτιά τέλεια, άκουσε και τα τέκνα σου τα οποία σε κατάλληλο χρόνο καλλιέργησες. Διότι, η δική σου χρυσή και αιώνια δύναμη υπέρκειται πάνω από τον κόσμο και τον αστερόεντα ουρανό, πάνω από τα οποία αιωρείσαι εξάπτοντας τον Εαυτόν σου με φως…

(Πορφύριος, Περί της εκ λογίων φιλοσοφίας, σελ. 141)

Εκ των ανωτέρω χρησμών καθίσταται φανερό ότι ο Απόλλων, εκτός από εμπνευστής και καθοδηγητής της Σίβυλλας της Ερυθραίας, υπήρξε ένας ουράνιος αγγελιαφόρος του «Άρρητου Πατέρα» ή του «Γεννήτορα των πάντων» και συγχρόνως ένας προφήτης της Ελεύσεως και της Σταυρώσεως του Ιησού Χριστού από «Χαλδαίους κριτές». Αυτός και οι υπόλοιποι Ολύμπιοι, όπως ο ίδιος ο Απόλλων ομολογεί, είναι ένα μικρό μέρος των αγγέλων του Θεού.

Στην ίδια όμως ομολογία, εκτός από τον Απόλλωνα, προέβη και ο μέγιστος των Ολυμπίων, Ζευς, μέσω ενός χρησμού που απηγγέλθη από το Σεράπειο μαντείο της Μέμφιδος...

ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ:

1. Οι λέξεις Χριστός και Θεός συναντώνται στη βυζαντινή παλαιογραφία με τις συμπτύξεις ΧΣ και ΘΣ. Το ίδιο συμβαίνει και με πολλές άλλες λέξεις ή καταλήξεις, οι οποίες αντικαταστήθηκαν από συντμήσεις, σύμβολα ή συντομογραφίες. Η πρακτική αυτή καθιερώθηκε από τους αντιγραφείς των χειρογράφων για την εξοικονόμηση χρόνου και χώρου. Αναλυτικός πίνακας αυτών των συντομογραφιών, η γνώση των οποίων είναι απαραίτητη για την ανάγνωση ενός χειρογράφου, παρατίθεται στη σελίδα 333.

2. Τα στοιχεία περί της σπανιότητας των ανωτέρω λέξεων προέρχονται από την ψηφιακή βιβλιοθήκη Thesaurus Linguae Graecae (Θησαυρός της Ελληνικής Γλώσσας) του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια. Η ψηφιακή αυτή βιβλιοθήκη έχει επιφέρει μία επανάσταση στον χώρο ελληνικής φιλολογίας, καθώς έχει καταγεγραμμένα όλα τα έργα των Ελλήνων συγγραφέων που έχουν διασωθεί από την εποχή του Ομήρου (8ος π.Χ. αιώνας) μέχρι και την πτώση της Κωνσταντινούπολης (1453 μ.Χ.). Μέχρι σήμερα, έχουν καταχωρηθεί 3900 συγγραφείς, 12000 έργα και 91 εκατομμύρια λέξεις! Η δημιουργία της βιβλιοθήκης ξεκίνησε το 1972 με πρωτοβουλία της Marianne Mac Donald και σήμερα επικεφαλής του προγράμματος είναι η Ελληνίδα γλωσσολόγος Μαρία Παντελιά. Εύγε.

3. ΚΛΑΡΟΝ: ΤΟΠΟΣ ΤΗΣ ΚΟΛΟΦΩΝΟΣ ΑΝΙΕΡΩΜΕΝΟΣ ΑΠΟΛΛΩΝΙ ΚΑΙ ΧΡΗΣΤΗΡΙΟΝ ΕΧΩΝ ΤΟΥ ΘΕΟΥ, ΥΠΟ ΜΑΝΤΟΥΣ ΤΗΣ ΤΕΙΡΕΣΙΟΥ ΘΥΓΑΤΡΟΣ ΚΑΘΙΔΡΥΜΕΝΟΝ. (Σχόλια στον Απολλώνιο τον Ρόδιο, 308b, Weidmann)