Η Ιστορία των βασιλέων της Βρετανίας αφηγείται την ιστορία της Βρετανίας από την εποχή που ο, καταγόμενος από την Τροία, Ρωμαίος Βρούτος (λατ. Brutus, κελτικά Bryttys), δισέγγονος του Αινεία ως τα τέλη του 7ου αιώνα, οπότε οι Σάξονες επέβαλαν την κυριαρχία τους στη νήσο. Η αφήγηση βρίθει ηρώων, εν τούτοις μεγάλο της μέρος είναι απλά μύθοι. Υπάρχουν, όμως, και γεγονότα τα οποία δεν είναι προϊόντα μυθοπλασίας. Στον Τζέφρεϊ συχνά αποδίδεται το γεγονός ότι ο βασιλέας Αρθούρος μεταβλήθηκε σε παγκόσμια γνωστό μυθικό ήρωα και ότι ήταν αυτός που απέδωσε στον Αρθούρο την μυθική του διάσταση.
Χειρόγραφο της Historia Regum Britanniae, 12ος αιώνας, Βιβλιοθήκη της Βέρνης.
Η ιστορία ξεκινά με την ίδρυση της Βρετανίας από τον Βρούτο και τον Κοριναίο, τον επώνυμο ιδρυτή της Κορνουάλης, ο οποίος εξολόθρευσε τους γίγαντες που ζούσαν εκεί. Ακολουθούν οι ιστορίες των πρώτων βασιλέων ως την ρωμαϊκή κατάκτηση της νήσου. Περιλαμβάνει επεισόδια όπως η ίδρυση του Μπαθ από τον Bladud και η ίδρυση του Λέστερ (Leicester) από τον Ληρ (Leir ή Lear).
Η ιστορία της διείσδυσης των Σαξόνων κατά την διάρκεια της βασιλείας του «άνομου σφετεριστή» Βόρτιγκερν (Vortigern), της επιτυχημένης αντίστασης κατά των Σαξόνων από τον Βόρτιμερ (Vortimer) και η αποκατάσταση της ορθής γραμμής διαδοχής ακολουθείται από τις ένδοξες θητείες του Αυρηλίου (Aurelius) και του αδελφού του Ούθερ Πέντραγκον (Uther Pendragon) και τις κατακτήσεις του Αρθούρου, που αποτελούν το αποκορύφωμα της εξιστόρησης.
Στα κεφάλαια 106 ως 111 παρουσιάζεται ο γητευτής Μέρλιν, ο οποίος προφητεύει με σκοτεινό αλλά αποκαλυπτικό τρόπο την μέλλουσα πολιτική ιστορία της Βρετανίας. Τα συγκεκριμένα κεφάλαια εκδόθηκαν πρώτα, πριν το 1136 και ήταν αυτά από τα οποία πηγάζει το ύφος των πολιτικών προφητειών που αποδίδονται στον Μέρλιν.
Ο Βόρτιγκερν και ο Άμπρος παρακολουθούν την μάχη δύο δράκων, εικονογράφηση σε χειρόγραφο της Historia Regum Britanniae του 15ου αιώνα.
