ΜΕΓΑΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ
Ὁ Μέγας Ἀλέξανδρος, ἔργο τοῦ Φώτη Κόντογλου.
Ἕνας μοναδικὸς ἡγέτης
Οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας ἀναφέρονται συχνὰ στὸν Μέγα Ἀλέξανδρο. Ἐγκωμιάζουν εὐμενέστατα τὴ μοναδικὴ προσωπικότητά του, ἔχοντας βέβαια πάντοτε ὑπ’ ὄψιν τους τοὺς παλαιότερούς τους Ἕλληνες ἱστορικούς, οἱ ὁποῖοι κατέγραψαν, συχνὰ μὲ λεπτομέρειες, τὰ γεγονότα τῆς ἐκστρατείας τοῦ ἀξεπέραστου στρατηλάτη.
Ἐπαινοῦν τὴν ἁγνότητα καὶ τὴ σωφροσύνη του, τὴ φιλάνθρωπη, συχνά, συμπεριφορά του, τὴν τιμὴ ποὺ, κατὰ κανόνα, ἀπέδιδε στοὺς φίλους του καὶ στὴ φιλία, τὴν ἄρνησή του νὰ πιστεύει στὶς συκοφαντίες, τὸν σεβασμό ποὺ ἔδειχνε σ’ αὐτοὺς ποὺ τοῦ ἐμπιστεύονταν κάποιο μυστικὸ καὶ τὴ μεγάλη σημασία ποὺ ἀπέδιδε στὴν ἐχεμύθεια, τὸν σεβασμό του στὸν Θεό καὶ τὴν ἀναγνώριση τῆς δικῆς του ἀδυναμίας, τὴ φιλοπατρία του, τὴν ἀγάπη στοὺς γονεῖς καὶ στὸν δάσκαλό του, τὴν πολιτική καὶ στρατηγική του δεινότητα, τὴν παλληκαριά του, ἡ ὁποία ἐνέπνεε θάρρος στοὺς στρατιῶτες του, τὴ βαθύτατη ἐκτίμησή του σὲ ἀνθρώπους -ἀκόμη καὶ ἄλλης ἐθνικότητος- ποὺ διακρίνονταν γιὰ τὴν ἀρετή, τὴ σοφία καὶ τὴν κάθε λογῆς ἀξιοσύνη τους.
Ἐπαινοῦν ἀκόμη τὴν ἀφιλοχρηματία του, τὴν ἐντιμότητα, τὴ δικαιοσύνη του. Ἐγκωμιάζουν τὴν εὐστροφία του, τὴν ταχύτητα λήψης καὶ ἐκτέλεσης καὶ τῶν πλέον δύσκολων ἀποφάσεων, τὸ ἀήττητό του στὶς μάχες, τὴν οἰκουμενικότητα τῶν ὁραμάτων του καὶ τὴν παγκόσμια ἐπὶ τῆς ἐποχῆς του, ἀλλὰ καὶ ἐσαεί, ἀναγνώρισή του, τὴ μεγαλοφροσύνη ἀλλὰ καὶ τὴ μεγαλοψυχία του.
Καὶ μαζὶ μ’ αὐτὸν ἐγκωμιάζουν καὶ τὸ ἔθνος τῶν Μακεδόνων ποὺ τὸν ἀνέδειξε, τὸ ὁποῖο ὅμως εἶναι ἑλληνικό, καθὼς ὁ Ἀλέξανδρος εἶναι μὲν Μακεδὼν καὶ «τῶν Μακεδόνων βασιλεύς», ἀλλὰ ἐν ταυτῷ, ὡς Ἕλλην, εἶναι καὶ «βασιλεὺς τῶν Ἑλλήνων», ὅπως, παραλλήλως καὶ μὲ τοὺς δύο τίτλους, τὸν ἀποκαλοῦν τόσο οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας ὅσο καὶ ἡ Παλαιὰ Διαθήκη.
Ἀφοῦ καταγράψουμε ὁρισμένες ἐνδεικτικὲς ἀπόψεις τῶν Πατέρων ἐπί τῇ βάσει κάποιων ἀρετῶν – γνωρισμάτων του, ἀκολούθως θὰ παραθέσουμε μεταφρασμένα ἀπὸ τὸ βιβλίο τοῦ προφήτη Δανιὴλ τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης τὰ χωρία στὰ ὁποῖα περιγράφονται τὰ δύο ὁράματα τοῦ προφήτη γιὰ τὸ Μ. Ἀλέξανδρο καὶ δίνεται ἡ ἐξήγηση τοῦ πρώτου ὁράματος ἀπὸ ἕναν ἄγγελο καὶ τοῦ δεύτερου ἀπὸ τὸν ἀρχάγγελο Γαβριήλ. Θὰ τελειώσουμε μὲ τὴν ἑρμηνεία τὴν ὁποία δίνει στὴν προφητεία ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος.
Ἡ ἁγνότητά του
Ἀναμφίβολα, ἡ ἁγνότητα εἶναι ἡ κορυφαία ἀρετή τοῦ νεαροῦ στρατηλάτη, μεγαλύτερη ἀκόμη καὶ ἀπὸ αὐτὴν τὴ μοναδικὴ καὶ ἀνυπέρβλητη ἀνδρεία του.
Τὸ εἶχαν ἐπισημάνει αὐτὸ οἱ ἀρχαῖοι συγγραφεῖς, ὅπως ὁ Πλούταρχος, ὁ ὁποῖος γράφει ὅτι ὅλοι θαύμαζαν τὸν Ἀλέξανδρο, γιατὶ εἶχε ἐπιδείξει πιὸ μεγάλη ἁγνότητα ἀπέναντι στὶς γυναῖκες τῶν Περσῶν παρὰ ἀνδρεία ἀπέναντι στοὺς Πέρσες («ὡς πλείονα ταῖς Περσῶν γυναιξὶ σωφροσύνην ἢ Πέρσαις ἀνδρείαν ἐπιδεδειγμένον», «Ἀλέξανδρος» 30. 10-11).
Ἡ ἀπὸ κάθε πλευρὰ ἠθική του καθαρότητα ἦταν πανθομολογούμενη καὶ ὅσο κι ἄν προσπαθήσουν οἱ κατήγοροί του δὲν θὰ βροῦν στὶς πηγὲς ἐρείσματα, γιὰ νὰ στηρίξουν τὶς συκοφαντίες τους.
Ἡ ἀρετὴ αὐτὴ τοῦ νεαροῦ ἄνδρα μᾶς ἐκπλήσσει, ὅταν ἀναλογιζόμαστε ὅτι στοὺς προχριστιανικοὺς χρόνους ὄχι μόνο δὲ ἐθεωρεῖτο ἡ ἀνηθικότητα ὡς ἁμαρτία, ἀλλὰ διέθετε καὶ τὴ δική της θεά.
Ὁ Μ. Βασίλειος μνημονεύει ἕνα περιστατικό ποὺ τὸ ἀναφέρει τόσο ὁ Ἀρριανός («Ἀλεξάνδρου Ἀνάβασις», 4,19,6) ὅσο καὶ ὁ Πλούταρχος (Βίος Ἀλεξάνδρου 21κἑ. καὶ Περί Ἀλεξάνδρου τέχν. 6, 338de).
Οἱ στρατιῶτες του παρουσίασαν ἐνώπιόν του στὰ Σοῦσα τὴν αἰχμάλωτη οἰκογένεια τοῦ νικημένου Δαρείου. Ἀνάμεσα στὰ μέλη της ξεχώριζαν γιὰ τὴν ἐξαιρετικὴ ὀμορφιά τους ἡ σύζυγος καὶ οἱ θυγατέρες τοῦ Πέρση βασιλιᾶ.
Ὁ Ἀλέξανδρος τὶς σεβάστηκε («κατῃδέσθη») καὶ αὐτὸς ὁ τόσο νεαρὸς ἄνδρας -οὔτε τριάντα ἐτῶν τότε, ἀλλὰ καὶ κυρίαρχος τοῦ κόσμου- δὲν ἐπέτρεψε στὸν ἑαυτό του οὔτε κἄν τὸ κεφάλι του καὶ τὰ μάτια του νὰ σηκώσει, γιὰ νὰ δεῖ τὸ πρόσωπό τους, γιατί θεώρησε πὼς εἶναι ντροπὴ γι’ αὐτὸν ποὺ κατανίκησε τόσους ἄνδρες νὰ νικηθεῖ ἀπὸ γυναῖκες («αἰσχρόν εἶναι κρίνων τὸν ἄνδρα ἑλόντα γυναικῶν ἡττηθῆναι» [P.G. 31, 577]).
Τὸ θαυμαστὸ αὐτὸ περιστατικό τὸ ἐξιστοροῦν μὲ ἐγκωμιαστικές κρίσεις γιὰ τὴ σωφροσύνη τοῦ Ἀλέξανδρου καὶ ἄλλοι Πατέρες· ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος (P.G. 37, 738), ὁ ἅγιος Μάξιμος ὁ ὁμολογητής (P.G. 91, 741), ὁ Ἰσίδωρος ὁ Πηλουσιώτης (P.G. 78, 773), ὁ ἱερός Φώτιος (P.G. 102, 688 καὶ 103,1444).
Ἡ φιλανθρωπία του
Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος ἀναφέρει τὴν ὡραία ἐκείνη στιγμή, κατὰ τὴν ὁποία ὁ Ἀλέξανδρος μὲ μεγαλοψυχία χάρισε τὴ ζωὴ στὸν ἡττημένο βασιλιὰ τῶν Ἰνδῶν Πῶρο· καὶ προβαίνει στὴν ἐκπληκτική παρατήρηση: «Καὶ ἦν αὐτῷ ἡ περιουσία τοῦ θαρρεῖν τὸ φιλάνθρωπον» (=ἡ φιλανθρωπία ἦταν ἐκείνη ποὺ χάριζε στὸν Ἀλέξανδρο τὸ ἀπαράμιλλο καὶ ἀνεξάντλητο θάρρος του [P.G. 35, 565]).
Κι ὅταν μετὰ τὴν κατάληψη κάποιας πόλης ὁ Παρμενίων βλέποντάς τον σκεπτικὸ τοῦ συνέστησε νὰ μὴν τὴ λυπηθεῖ, μᾶς θυμίζει ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος πὼς ὁ Ἀλέξανδρος τοῦ ἀπάντησε: «Γνώρισμά σου, Παρμενίων, εἶναι ἡ ὠμότητα. Δικό μου ὅμως γνώρισμα εἶναι ἡ πραότητα καὶ ἡ ἐπιθυμία μου νὰ μὴ διατρέξει κίνδυνο ἡ νικημένη πολιτεία» («σοὶ μὲν γάρ ἐστιν ὠμότης, τὸ δὲ πρᾶον ἐμόν, φυγεῖν τε τὴν πόλιν τοὺς κινδύνους» [P.G. 37, 813]).
Μὲ τὴν ἴδια φιλάνθρωπη διάθεση ἐλευθέρωσε, ὅπως γράφει ὁ Ἰσίδωρος ὁ Πηλουσιώτης, τοὺς αἰχμαλώτους τῶν Σάρδεων, ἱκανοποιώντας τὸ αἴτημα τοῦ χρηστοῦ καὶ περιφρονητοῦ τῶν χρημάτων Ἀθηναίου πολιτικοῦ Φωκίωνα (P.G. 78, 589).
Κι ὅπως διασώζει ὁ ἱερὸς Φώτιος, σπάνια βρισκόταν ἡμέρα κατὰ τὴν ὁποία δὲν εἶχε εὐεργετήσει κάποιον ἄνθρωπο. Ἂν ὅμως κάποτε τύχαινε νὰ τοῦ συμβεῖ αὐτό, ἔλεγε περίλυπος: «Σήμερον οὐκ ἐβασίλευσα» (P.G. 102, 933).
Τιμὴ στοὺς φίλους
Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Νύσσης γράφει πώς οἱ σοφοὶ θαυμάζουν τὸν βασιλιὰ τῶν Μακεδόνων πρωτίστως γιὰ τὸ ἀπόφθεγμά του: «Ὁ θησαυρός μου εἶναι οἱ φίλοι μου» («τὸν θησαυρὸν ἐν τοῖς φίλοις ἔχειν» [P.G. 46, 1037]).
Τὸν ἴδιο σοφὸ λόγο ἀποδίδει στὸν Ἀλέξανδρο καὶ ὁ ἅγιος Μάξιμος ὁ ὁμολογητής: «Κάποιος ρώτησε τὸν Ἀλέξανδρο: Ποῦ τοὺς ἔχεις τοὺς θησαυρούς σου; Κι ἐκεῖνος ἔδειξε τοὺς φίλους του καὶ ἀπάντησε: Σ’ αὐτοὺς ἐδῶ [ἐν τούτοις]» (P.G. 91, 764).
Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς ἀπευθυνόμενος σὲ δύο φιλοσόφους διηγεῖται πώς, ὅταν κάποτε ἕνας αἰχμάλωτος ἔδωσε μιὰ πολύ χρήσιμη συμβουλή στὸν Ἀλέξανδρο, ὁ Μακεδόνας βασιλιὰς ὑπάκουσε εὐχαρίστως («ὑπήκουσε τῷ αἰχμαλώτῳ»).
Κι ὄχι μόνον αὐτό, ἀλλὰ καὶ συγκαταρίθμησε τὸν ἄνθρωπο αὐτόν μεταξύ τῶν φίλων του («τὸν εἰσηγησάμενον μετὰ τῶν φιλούντων ἠρίθμησε») παρὰ τὸ γεγονὸς ὅτι ἦταν καὶ αἰχμάλωτός του καὶ ἀμόρφωτος (Ε.Π.Ε. 8, 468-9).
Προσοχὴ στοὺς συκοφάντες
Ὁ Μ. Βασίλειος συνιστᾶ: «Ὅταν ἀκοῦμε συκοφαντίες σὲ βάρος κάποιου, νὰ κάνουμε αὐτὸ ποὺ ἔκανε ὁ Ἀλέξανδρος: νὰ τὶς ἀκοῦμε μὲ τὸ ἕνα αὐτί μονάχα καὶ τὸ ἄλλο νὰ τὸ κρατοῦμε ἐλεύθερο , ὥστε ν’ ἀκούσουμε μ’ ἐκεῖνο ὅσα θὰ μᾶς πεῖ αὐτὸς ποὺ συκοφαντεῖται» («τὴν ἑτέραν τῶν ἀκοῶν ἀκεραίαν ταμιευσόμεθα τῷ διαβαλλομένῳ» [P.G. 32, 296]). Τὴν ἴδια συμβουλὴ δίνει καὶ ὁ ἱερὸς Φώτιος σὲ ἐπιστολή του πρὸς τὸν κόμητα Ἀλέξανδρο (P.G. 102, 957).
Φορολογία
Ἐπίκαιρος ἀλλὰ καὶ διαχρονικὸς εἶναι καὶ ὁ παρακάτω λόγος τοῦ Μ. Ἀλέξανδρου. Τὸν διασώζει καὶ πάλι ὁ ἅγιος Μάξιμος ὁ Ὁμολογητής: «Ὅταν κάποιος ποὺ ἔδειχνε πὼς τὸν ἀγαπᾶ τοῦ εἶπε· οἱ πόλεις σου μποροῦν νὰ πληρώνουν περισσότερους φόρους, ὁ Ἀλέξανδρος παρατήρησε· μισῶ τὸν κηπουρὸ ποὺ βγάζει τὰ λαχανικά ἀπὸ τὴ ρίζα («κηπουρόν μισῶ τὸν ἐκ ριζῶν ἐκτέμνοντα τὰ λάχανα» (P.G. 91, 805).
Ἡ προφητεία τοῦ Δανιήλ
8.1. Τὸ πρῶτο ὅραμα τοῦ προφήτη Δανιήλ (Δανιήλ ζ΄ 1,3,6)
1. Κατὰ τὸ πρῶτο ἔτος τῆς βασιλείας τοῦ Βαλτάσαρ τοῦ βασιλιᾶ τῶν Χαλδαίων ὁ Δανιὴλ εἶδε ἕνα ὄνειρο… τὸ ὁποῖο καὶ κατέγραψε·…
3. Καὶ τέσσερα θηρία μεγάλα, διαφορετικὸ τὸ ἕνα ἀπὸ τὸ ἄλλο, ἀνέβαιναν ἀπὸ τὴ θάλασσα. …
6. Ἔπειτα ἀπὸ τὸ δεύτερο θηρίο κοιτοῦσα προσεκτικὰ καὶ αἴφνης εἶδα ἕνα ἄλλο θηρίο ποὺ ἔμοιαζε σὰν λεοπάρδαλις· καὶ στὸ ἐπάνω μέρος τοῦ σώματός της εἶχε τέσσερα φτερὰ πτηνοῦ.
Τὸ θηρίο αὐτὸ εἶχε ἐπίσης τέσσερα κεφάλια καὶ τοῦ δόθηκε μεγάλη ἐξουσία.
Μέγας Ἀλέξανδρος , Ἀρχαιολογικὸ
Μουσεῖο Κωνσταντινούπολης
8.2. Ἑρμηνεία τοῦ πρώτου ὁράματος ἀπὸ ἕναν Ἄγγελο
16. Πλησίασα τότε ἕναν ἀπὸ τοὺς ἀγγέλους ποὺ ἦταν παρόντες καὶ ζητοῦσα ἀπὸ αὐτόν τὴν ἐξήγηση ὅλων αὐτῶν· κι ἐκεῖνος μοῦ ἐξήγησε καὶ μοῦ φανέρωσε τὴν ἑρμηνεία ὅσων εἶδα καὶ ἄκουσα.
17. (Μοῦ εἶπε)· Αὐτὰ τὰ τέσσερα μεγάλα θηρία εἶναι τέσσερις βασιλεῖες, οἱ ὁποῖες θὰ ἐμφανιστοῦν ἐπάνω στὴ γῆ.
8.3. Τὸ δεύτερο ὅραμα τοῦ Προφήτη Δανιήλ (Δανιήλ η΄ 1, 5-8)
1. Κατὰ τὸ τρίτο ἔτος τῆς βασιλείας τοῦ βασιλιᾶ Βαλτάσαρ παρουσιάστηκε σὲ μένα τὸν Δανιήλ ἕνα ὅραμα, μετὰ τὸ πρῶτο ὅραμα ποὺ μοῦ εἶχε ἐμφανιστεῖ στὴν ἀρχή. …
5. Καὶ καθὼς ἐγὼ συλλογιζόμουν τὸ ὅραμα μὲ τὸν κριό, ξαφνικὰ εἶδα νὰ ἔρχεται ἕνας τράγος αἰγῶν ἀπὸ τὰ νοτιοδυτικά, μὲ διάθεση νὰ κυριαρχήσει σ’ ὅλη τὴ γῆ. Ὅμως λόγῳ τῆς μεγάλης του ταχύτητας φαινόταν σὰν νὰ μὴν πατοῦσε στὴ γῆ.
Ὁ τράγος αὐτὸς εἶχε ἀνάμεσα στὰ μάτια του ἕνα κέρατο ποὺ φαινόταν ἀπὸ παντοῦ.
6. Ὁ τράγος αὐτὸς προχώρησε μέχρι τὸν κριὸ ποὺ εἶχε τὰ δύο κέρατα, τὸν ὁποῖο εἶχα δεῖ νὰ στέκεται κοντά στὸν ποταμὸ Οὐβάλ, καὶ ὅρμησε ἐναντίον του μὲ ὅλη τὴν ὁρμὴ τῆς δύναμής του.
7. Τὸν εἶδα ποὺ ἔφτασε ὡς τὸν κριὸ καὶ ἔδειξε ἄγριες διαθέσεις ἀπέναντί του καὶ χτύπησε τὸν κριό καὶ συνέτριψε καὶ τὰ δύο του κέρατα· μετὰ ἀπὸ τὴν ἐπίθεση αὐτὴ τοῦ τράγου, ὁ κριός δὲν εἶχε πιὰ δύναμη νὰ τοῦ ἀντισταθεῖ.
Καὶ ἔριξε ὁ τράγος τὸν κριὸ κατὰ γῆς καὶ τὸν καταπάτησε καὶ δὲν ὑπῆρχε κανείς, γιὰ νὰ γλιτώσει τὸν κριὸ ἀπὸ τὴν ἐπίθεση τοῦ τράγου.
8. Καὶ ὁ τράγος τῶν αἰγῶν κατέστη πάρα πολὺ ἔνδοξος.
Ὅμως ἐπάνω στὴν ἀκμὴ τῆς δύναμής του συνετρίβη τὸ κέρατό του τὸ μεγάλο καὶ στὴ θέση ἐκείνου φύτρωσαν ἄλλα τέσσερα κέρατα, τὰ ὁποῖα εἶχαν κατεύθυνση πρὸς τὰ τέσσερα σημεῖα τοῦ ὁρίζοντα.
8.4. Ἑρμηνεία τοῦ δεύτερου ὁράματος ἀπὸ τὸν Ἀρχάγγελο Γαβριήλ (Δανιήλ η΄ 16-17, 19, 21-22)
16. Καὶ ἄκουσα τὴ φωνή κάποιου ἄνδρα ἀνάμεσα στὶς ὄχθες τοῦ ποταμοῦ Οὐβάλ, ὁ ὁποῖος φώναξε καὶ εἶπε· «Γαβριήλ, ἐξήγησε σ’ ἐκεῖνο τὸν ἄνθρωπο τὸ νόημα τοῦ ὁράματος».
17. Καὶ ἦλθε ὁ Γαβριήλ καὶ στάθηκε κοντά μου. …
19. Καὶ εἶπε· …
21. «Ὁ τράγος τῶν αἰγῶν εἶναι ὁ βασιλιὰς τῶν Ἑλλήνων (ὁ Μέγας Ἀλέξανδρος)· καὶ τὸ μεγάλο κέρατο, τὸ ὁποῖο βρισκόταν ἀνάμεσα στὰ μάτια του, αὐτὸς εἶναι ὁ πρῶτος καὶ πιὸ σπουδαῖος βασιλιὰς τῶν Ἑλλήνων.
22. Καὶ τὰ τέσσερα κέρατα τὰ ὁποῖα φύτρωσαν στὴ θέση ἐκείνου τὸ ὁποῖο συνετρίβη, σημαίνουν πὼς ἀπὸ τὸ ἔθνος τοῦ βασιλιᾶ αὐτοῦ θὰ ἀναδειχτοῦν τέσσερις βασιλεῖς, οἱ ὁποῖοι ὅμως δὲν θὰ διαθέτουν τὴ δική του δύναμη».
8.5. Ἡ ἑρμηνεία τῆς προφητείας ἀπὸ τὸν ἅγιο Ἰωάννη τὸν Χρυσόστομο
Ἡ λεοπάρδαλις, τὴν ὁποία ἀναφέρει ὁ προφήτης Δανιήλ, εἶναι ὁ Ἀλέξανδρος ὁ βασιλιὰς τῶν Μακεδόνων, ὁ ὁποῖος πέταξε σὰν πουλὶ ἐπάνω ἀπ’ ὅλη τὴν οἰκουμένη. Γιατὶ κανεὶς δὲν ἦταν πιὸ γρήγορος καὶ πιὸ εὐκίνητος ἀπὸ αὐτόν, ἀλλὰ ἦταν ὁρμητικὸς καὶ εὐκίνητος σὰν αὐτὸ τὸ θηρίο.
Λέει ὁ προφήτης· «Εἶχε (ἡ λεοπάρδαλις) τέσσερα φτερά πτηνοῦ στὸ ἐπάνω μέρος τοῦ σώματός της». Δηλαδή, ἀπέκτησε ὁλόκληρη τὴ δύναμη. Διότι, ἀφοῦ χώρισε τοὺς Πέρσες σὲ δεκατρία βασίλεια, τὰ ὑπέταξε ὅλα. Εἶδες τὴν ταχύτητά του;
Αὐτὴ τὴ συμπεραίνουμε καὶ ἀπὸ τὴ φύση τοῦ θηρίου, ποὺ εἶναι ταχύτατο, ἀλλὰ καὶ ἀπὸ τὰ φτερὰ ποὺ φέρει. Διέτρεξε ὁλόκληρη τὴν οἰκουμένη. «Καὶ τὸ θηρίο εἶχε», λέει, «τέσσερα κεφάλια. Καὶ τοῦ δόθηκε ἡ βασιλεία καὶ ἡ ἐξουσία» (P.G. 56, 230).
Ὁ προφήτης διὰ τῆς λεοπαρδάλεως βλέπει τὴ βασιλεία τῶν Μακεδόνων … Προφητεύει, ἀκόμη, πῶς ὁ Ἀλέξανδρος ὁ Μακεδὼν κατέλυσε τὴ βασιλεία τῶν Περσῶν· μιλώντας γιὰ κριὸ ἐννοεῖ τὸν βασιλιὰ τῶν Περσῶν, ἐνῷ λέγοντας τράγος ἐννοεῖ τὸν Ἀλέξανδρο τὸν Μακεδόνα (P.G. 56, 383).
Ὅταν ὁ Ἀλέξανδρος ὁ βασιλιὰς τῶν Μακεδόνων κατανίκησε τὸν Δαρεῖο τὸν βασιλιὰ τῶν Περσῶν, ἀπέκτησε ὁ ἴδιος τὴν ἐξουσία στὸ κράτος ἐκείνου. Ὅταν ὁ Ἀλέξανδρος πέθανε, τὸν διαδέχτηκαν τέσσερις βασιλεῖς· …
Ὁ προφήτης, κριό ἀποκάλεσε τὸν Δαρεῖο, τὸν βασιλιὰ τῶν Περσῶν, καὶ τράγο τὸν βασιλιὰ τῶν Ἑλλήνων, ἐννοῶ τὸν Ἀλέξανδρο τὸ Μακεδόνα. Λέγοντας τέσσερα κέρατα ἐννοεῖ τοὺς βασιλεῖς, οἱ ὁποῖοι τὸν διαδέχτηκαν…
Ὅταν πιὸ κάτω μιλάει ὁ προφήτης γιὰ τὸν Μακεδόνα Ἀλέξανδρο, λέει· «Καὶ ἰδού τράγος αἰγῶν ἤρχετο ἀπὸ λιβός…». Κι ὅταν πιὸ κάτω κάνει λόγο γιὰ τὴν πολεμικὴ ἐπιχείρηση τοῦ Ἀλέξανδρου ἐναντίον τοῦ Δαρείου καὶ τὴν κατὰ κράτος νίκη του, λέει· «Ἦλθεν ὁ τράγος ἕως τοῦ κριοῦ…» (P.G. 48, 893-894).
Τὸ ἔθνος τῶν Μακεδόνων ἦταν ξακουστὸ πρὶν ἀκόμη ἀπὸ τὴν ἔλευση τοῦ Χριστοῦ καὶ παντοῦ ὅλοι τὸ ἐγκωμίαζαν περισσότερο ἀπὸ τοὺς Ρωμαίους.
Οἱ Ρωμαῖοι, ἄλλωστε, γι’ αὐτόν τὸν λόγο θεωροῦνται ἀξιοθαύμαστοι, ἐπειδὴ ὑπέταξαν τοὺς Μακεδόνες. Διότι τὰ κατορθώματα τοῦ βασιλιᾶ τῶν Μακεδόνων ξεπερνοῦσαν κάθε λογική, καθώς, ἐνῷ ξεκίνησε ἀπὸ μιὰ μικρή πόλη, κυρίευσε ὁλόκληρη τὴν οἰκουμένη.
Γι’ αὐτὸ καὶ ὁ προφήτης εἶδε στὸ ὅραμά του τὸν Ἀλέξανδρο σὰν λεοπάρδαλη μὲ φτερά· ἤθελε ἔτσι νὰ δηλώσει τὴν ταχύτητα καὶ τὴ δύναμη καὶ τὴν ὁρμητικότητα καὶ τὸ αἰφνιδιαστικό του πέταγμα ἐπάνω ἀπὸ τὴν οἰκουμένη μέσα σὲ τρόπαια καὶ σὲ νίκες.
Λένε, μάλιστα, πώς, ὅταν ἄκουσε κάποιο φιλόσοφο νὰ λέει ὅτι ὑπάρχουν ἄπειροι κόσμοι, ἀναστέναξε πικρά, γιατί, ὅπως εἶπε, ἂν ὑπάρχουν ἄπειροι κόσμοι, αὐτὸς δὲν κυρίευσε ἀκόμη οὔτε ἕναν.
Ἦταν πάρα πολὺ μεγαλόφρων καὶ μεγαλόψυχος, καὶ ὁλόκληρη ἡ οἰκουμένη μιλοῦσε γι’ αὐτόν. Μαζί, λοιπόν, μὲ τὴ φήμη τοῦ βασιλιᾶ ὅλο καὶ πιὸ πολὺ αὐξανόταν καὶ ἡ δόξα τοῦ ἔθνους. Διότι ὀνομαζόταν Ἀλέξανδρος ὁ Μακεδών.
Ἑπομένως, καθὼς ὅλοι μιλοῦσαν μὲ θαυμασμὸ γι’ αὐτόν, ποὺ ἦταν Μακεδών, ἦταν φυσικό παντοῦ νὰ μιλοῦν ἐγκωμιαστικὰ καὶ γιὰ ὅσα συνέβαιναν στὴ Μακεδονία. Γιατὶ τίποτε ἀπὸ ὅσα λένε ἢ κάνουν οἱ διάσημοι ἄνθρωποι δὲν περνάει ἀπαρατήρητο.
Οἱ Μακεδόνες, ἑπομένως, ἦταν ἀνώτεροι ἀπὸ τοὺς Ρωμαίους (P.G. 62, 399).
Χάρτης τῆς Αὐτοκρατορίας τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου 334 – 323 π.χ.
Γράμμα στόν Ἀλέξανδρο
Γράµµα στόν Ἀλέξανδρο, ἐπ’ εὐκαιρίᾳ τοῦ δεύτερου δίσκου µου
ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ (Δρόµοι πού δέν περπάτησες)
Εἶναι καιρός πού δέν σοῦ ἔγραψα καί θά΄θελα νά σοῦ ἐξηγήσω τό γιατί σοῦ γράφω πάλι τώρα, δεκατρία χρόνια µετά ἀπό ἐκεῖνο τό πρῶτο, σηµαδιακό, γιά µένα τοὐλάχιστον, γράµµα.
Ἕνα γράµµα, πού µοῦ ἔδωσε πολλή δύναµη καί µέ πῆγε σέ δρόµους, πού ἴσως πάντα ἦταν δικοί µου, ἀλλά δέν τό ‘χα καταλάβει ὡς τότε. Χρειάστηκαν ἡ µορφή κι ἡ µυστική, ἀλλά τόσο ἔντονη παρουσία σου, γιά νά καταλάβω καί νά προχωρήσω.
Εἶναι δρόµοι πού περπάτησες κι εἶναι κι ἄλλοι, πού δέν περπάτησες. Αὐτούς τούς δεύτερους θέλω νά σοῦ «χαρίσω», περπατώντας τους γιά λίγο τώρα, µαζί σου. Δρόµοι ἐσωτερικοί, δρόµοι τῆς φαντασίας καί τοῦ παραµυθιοῦ, δρόµοι τῆς Ἀνατολῆς, δρόµοι τῆς Δύσης.
Δρόµοι τοῦ µεταξιοῦ, ἀλλά καί τῆς Βυζαντινῆς Αὐτοκρατορίας, δρόµοι τῆς ὑποψίας τοῦ ἀληθινοῦ Θεοῦ καί δρόµοι τῆς σωτήριας βεβαιότητας. Δρόµοι στοργῆς, δρόµοι ἀγάπης, δρόµοι ἱδρώτα, πόνου καί δρόµοι αἵµατος. Δρόµοι ζωῆς, δρόµοι θανάτου καί δρόµοι ἀναστάσιµοι.
Τούς δρόµους αὐτούς µπορεῖ νά µήν τούς βρεῖς ὅλους στήν µουσική µου, ἀλλά εἶναι σίγουρα, γιά πάντα χαραγµένοι στήν ψυχή µου. Γιατί ἡ µουσική εἶναι «τέχνη» καί ἡ τέχνη ἔχει δυστυχῶς καί µαστοριά καί λογική (ἐργαλεῖα ἀνθρώπινα, στά ὁποῖα ἀπό παιδί δίσταζα νά ἐµπιστευτῶ τά πραγµατικά σηµαντικά τῆς ζωῆς µου).
Ἡ ψυχή ὅµως εἶναι φύσηµα ἀληθινό, καθαρό καί αἰώνιο. Αὐτήν ἄκου. Καί συγχώρα µε, πού σέ πλησιάζω γιά ἄλλη µιά φορά καί προσπαθῶ νά σέ ἀγγίξω, µόνο µέ τά δικά µου ὅπλα, τή µουσική καί τά λόγια µου.
Ξέρεις, ζῶ σέ µιά ἐποχή, πού τό «ποιητικῇ ἀδείᾶ» τείνει νά ἀντικατασταθεῖ ἀπό τό «ἱστορικῇ ἀδείᾳ» καί κάθε µωρο-νεοέλληνας βλέπει τήν ἱστορία, ὅπως προστάζουν τά πεπαλαιωµένα, καί συνήθως ἰδιοτελῆ, πιστεύω του.
Ἔτσι λοιπόν, αἰσθάνοµαι τώρα, περισσότερο ἀπό ποτέ, τήν ἀνάγκη, νά συνεχίσω νά «ἀγκαλιάζω» µέ τή µουσική µου καί ἐσένα, ἀλλά καί ὅ,τι ἄλλο εἶναι πραγµατικά δικό σου καί δικό µας.
Ὅ,τι εἶναι, ἦταν καί πάντα θά εἶναι, Ἑλληνικό. Λέω δικό µας, γιατί, δόξα τῷ Θεῷ, εἴµαστε πολλοί πού σκεφτόµαστε ἔτσι καί ἐλπίδα µου εἶναι ὅτι θά γινόµαστε ὅλο καί περισσότεροι. Γιατί ἡ ἀλήθεια τό ‘χει αὐτό.
Συγκεντρώνει ἥσυχα καί µυστικά γύρω της «ἀληθινά πρόσωπα», πού περιµένουν τή στιγµή, ἤ τόν ἄνθρωπο, γιά νά φανοῦν. Ἔτσι λοιπόν, καί ἀνοίγοντάς σου καί πάλι γιά λίγο τή ψυχή µου, σέ ἀφήνω, δυστυχῶς στά χέρια ἀνθρώπων, πού δέν σ’ ἀγάπησαν καί δέν σέ κατάλαβαν. Ἀλλά κυρίως σέ ἀφήνω στά πιό ἀσφαλῆ µουσεῖα τῆς γῆς. Τίς καρδιές µας.Μέ πολλή ἀγάπη
Σταµάτης Σπανουδάκης
